یکی از مهمترین جرائم اقتصادی که هم بر اقتصاد کشور و هم بر فرهنگ اثرگذار است قاچاق عتیقه و میراث فرهنگی است. همانطور که میدانید اشیاء عتیقه و قدیمی جزو میراث فرهنگی یک کشور بوده و ثروت ملی یک کشور محسوب میشود و متعلق به تمام مردم یک جامعه است. از این رو جرم قاچاق اشیا عتیقه و میراث فرهنگی از دو جهت به یک کشور آسیب میرساند.
در این مقاله میخواهیم به بررسی جرم قاچاق عتیقه و میراث فرهنگی بپردازیم ، مجازات این جرم را بیان کنیم و سوالات متداول در خصوص این جرم را پاسخ دهیم. با نوین وکیل همراه باشید.
قاچاق عتیقه و یا قاچاق میراث فرهنگی چیست؟
طبق قانون هرگونه نقل و انتقال اشیاء عتیقه و تاریخی توسط اشخاص ممنوع میباشد و جرم محسوب میشود. بدین ترتیب اگر شخصی بدون اخذ مجوز هرگونه اشیا عتیقه و میراث فرهنگی و تاریخی کشور را به خارج از ایران انتقال دهد مرتکب جرم شده است و بر اساس قانون مجازات اسلامی باید مجازات گردد. در ادامه به بررسی زوایای بیشتری از این جرم میپردازیم.
به چه اشیای عتیقه گفته می شود؟
شاید نام عتیقه را زیاد شنیده باشید اما دقیقا ندانید که چه اشیائی عتیقه محسوب میشود. در کل به هرگونه اشیاء و لوازمی که دارای ارزش تاریخی باشد و از دوران و اعصار گذاشته به جا مانده باشد عتیقه یا میراث فرهنگی و تاریخی میگویند.
قاچاق عتیقه در ایران به چه معناست؟
برای بررسی قاچاق عتیقه ابتدا به تعریف قاچاق میپردازیم. قاچاق عبارتند از ورود و خوج کالا هایی که ورود و خروج آن با کشور ممنوع است یا در انحصار دولت می باشدمانند مشروبات الکی، دارو، ارز،اعصای بدن و…
همچنین برخی کالاها به دلیل شرایط خاص و ویژه ای که دارند ورود و خروجشان ممنوع یا در انحصار دولت و افرادی که از،سوی دولت مجوز قانونی دارند، می باشد. با توجه به مطلب فوق به دو دسته کالا می توانیم اشاره کنیم :
- کالاهایی که استعمال آن در داخل کشور جرم و ممنوع می باشد مانند الکل، مواد مخدر و…
- کالاهایی که دارای اهمیت هستند و در انحصار دولت می باشد مانند اسلحه، دارو، جنگ افزارها و….
اما به طور خاص در زمینه قاچاق عتیقه،قانون مجازات قاچاقچی بر اساس بند دال ماده ۱قانون : خارج کردن میراث فرهنگی یا ثروت های ملی از کشور قاچاق محسوب می شودو مال به نفع دولت ضبط خواهد شد.
اشیا عتیقه در ایران
در ایران اشیای عتیقه به دو دسته تقسیم می شوند.
- دسته اول اشیا مربوط به دوره قبل از صفوی است، که اشیای این دوره در انحصار دولت است زیرا آتار باستانی و ثروت ملی محسوب می شوند.
- دسته دوم اشیا مربوطه به دوره بعد از صفوی است،که اشیای این دوره متعلقدبه دولت نیست و ممکن است صاحبان خصوصی داشته باشد و آثار هنری محسوب شود.
بنابراین در بحث قاچاق اشیای عتقیه و میراث فرهنگی اشیای دوره های قبل از صفویه مد نظر ما می باشد.
قاچاق عتیقه در چه شرایطی جرم است؟
یک عمل باید دارای سه عنصر روانی، قانونی،مادی باشد تا به موجب قانون جرم محسوب شود. حال بهتر است یک توضیح مختصر و جامع در مورد این سه عنصر ارائه بدهیم تا شما با آن ها بیشتر آشنا شوید.
عنصر قانونی جرم قاچاق عتیقه
معنای عنصر قانونی این می باشد که یک عمل زمانی جرم تلقیمی شود که در قانون برای ان مجازات تعیین شده باشد. بنابراین اگر یک عمل هر چند هم حرام و ناپسند باشد اما تا زمانی که برای ان مجازات در نظر نگرفته باشند جرم محسوب نمی شود.
عنصر مادی جرم قاچاق عتیقه
هنگامی که رفتاری مجرمانه از شخص سر بزند عنصر مادی می گویند. یعنی تا زمانی که عمل مجرمانه از،شخص بروز نکند نمی توان گفت او مرتکب جرم شده است. تنها قصد روانی و درونی برای ارتکاب جرم کافی نیست و باید عمل نمود خارجی انجام شود.در حیث قاچاق عتیقه عنصر مادی به معنای اقدام به خروج اموال تاریخی و فرهنگی یک کشور است.
بنابر این اگر شخصی اشیای عتیقه را به قصد خروج از کشور جابه جا کند و در مرز دستگیر شود جرم قاچاق عتیقه محسوب می شود هر چند به خارج از کشور منجر نشده است.
عنصر روانی جرم قاچاق عتیقه
عنصر روانی به معنای داشتن اراده و قصد مجرمانه یا سوء نیت است؛ اگر فرد عملی را که جرم باشد بدون عگد مرتکب شود ان را نمی توان جرم دانست.
در خصوص این جرم آگاهی نقش دارد هنگامی که فرد شی عتیقه ای را بدون این که بداند عتیقه است، کشور خارج کند جرممحسوب نمی شود اما اثبات اگاهی کار بسیار دشواری است.
همچنین اگر شخصی بدون اطلاع او در چمدانش شی عتیقه ای را پنهان می کنند و در ایست بازرسی فرورگاه کشف می شود او نیز جرم مرتکب نشده است.
مجازات قاچاق عتیقه و میراث فرهنگی
هنگامی که جرم قاچاق عتیقه و میراث فرهنگی احراز شود،مجازات مرتکب جرم قاچاق بر اساس ماده ۵۶۱قانون مجازات اسلامی عبارتند از:به یک تا سه سال حبس و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال قاچاق شده و محرم به استرداد اموال قاچاق شده نیز محکوم خواهد شد . اما حبس فرد مرتکب نباید ار یک سال کمتر یا از،سه سال بیشتر باشد.
نکته ی قابل توجه این است که به دلیل اهمیت قاچاق عتیقه و میراث فرهنگی اگر فرد اقدام به خروج کند اما موفق نشود باز هم فرد مجرم محسوب می شود.
