سفته چیست؟ و چه کاربردی دارد؟

تعریف سفته چیست؟

سفته در اصطلاح تجار و بازرگانان برگه ای است که مدیون (بدهکار) مبلغی که بدهکار می باشد و تاریخ پرداخت آن را در برگه درج نموده و به طلبکار خود می پردازد تا طلبکار در زمان سر رسید، طلب را، خود و یا شخص ثالث و یا بانک دریافت کند.

در جامعه امروز ما سفته به عنوان سند و حواله پرداخت بدهکار می باشد. (سند – طلب)

مقاله پیشنهادی: برات چیست و چه تفاوتی با سفته و چک دارد؟

تعریف سفته طبق قانون تجارت

سفته در قانون تجارت در ماده 307 به این صورت تعریف شده است:

ماده 307 قانون تجارت – فته طلب سندی است که به موجب آن امضاکننده تعهد می کند مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید.

طبق این تعریف سفته یک سند محسوب شده و باید کل شروط شکلی و قانونی سند را نیز داشته باشد و نیز به عنوان سند بدهکاری یا سند طلب به کار آید.

سفته به جای حواله در میان تجار قابل استفاده است.

سفته نیز امروزه به جای وثیقه حسن انجام کار و تعهد نیز کاربرد دارد. به این صورت که شخص متعهد بی آن که به گیرنده وثیقه دینی داشته باشد به ایشان  سفته می دهد. چنانچه به تعهدات خود عمل نکرد، گیرنده جهت جبران خسارت خود آن را وصول نماید.

به طور مثال شخصی به عنوان کارگر نزد شخصی دیگر به عنوان کارفرما مشغول به کار می شود. کارگر جهت حسن انجام کار خود و متعهد بودن به تعهدات خود نزد کارفرما با قید مبلغ در آن می گذارد تا هر زمان به تعهدات خود عمل نکرد یا قصوری در کار داشت که باعث ضرر و زیان کارفرما شد، کارفرما بتواند از آن سفته جهت جبران خسارت استفاده نماید. مبلغ درج شده در سفته طبق توافق و تراضی طرفین می باشد.

کاربرد سفته در موارد زیر می باشد:

کاربرد سفته این است که ابزاری است جهت پرداخت قیمت کالا یا مالی که به صورت نقدی معامله نمی شود.

سندی است جهت پرداخت مبلغ بدهی در سررسید پرداخت. (بین افرادی که به یکدیگر قرض می دهند رواج دارد)

موسسات مالی و بانک ها جهت تضمین پرداخت وام از سوی مشتری سفته دریافت می کنند.

اشخاص حقوقی می توانند در قراردادهای خود با پیمانکاران جهت انجام تعهدات پیمانکار از ایشان سفته دریافت نمایند.

مقاله پیشنهادی: چک برگشتی چیست و نحوه وصول آن

اوصاف شکلی و مندرجات سفته

سفته زمانی از لحاظ قانونی معتبر است و می شود جهت وصول آن در مراجع قضایی استفاده نمود که دارای اوصاف شکلی قانونی باشد. به همین دلیل سفته توسط نهاد مربوطه چاپ و از طریق بانک ها به مردم فروخته می شود.

در متن سفته سقف مبلغ و همچنین تمبر دارایی نیز درج شده است. در حاشیه سفته قید گردیده (سفته تا مبلغ پنج میلیون ریال) یعنی شخص متعهد، به واسطه این سفته فقط تا مبلغ پنج میلیون ریال متعهد به پرداخت است. در نتیجه مبلغی که در متن سفته قید می گردد نباید بیشتر از پنج میلیون ریال باشد. همچنین بهای سفته در خود سفته چاپ شده است.

ماده 308 قانون تجارت بیان می دارد – فته طلب (سفته) علاوه بر امضا یا مهر باید دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد:

1 . مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف.

2 . گیرنده وجه.

3 . تاریخ پرداخت.

درج نمودن کلمه (سفته) روی کاغذ سفید به دلیل مطلع نمودن شخص گیرنده از نوع سند تجاری می باشد.

 سررسید پرداخت سفته

در برگ سفته به این صورت درج گردیده: (اینجانب متعهد می شوم که در تاریخ … در مقابل این سفته به حوال کرد ….) آن چیزی که در مقابل کلمه تاریخ درج می شود سررسید پرداخت  سفته می باشد که به روش های زیر نوشته می شود:

1 . چنانچه در جای خالی مقابل کلمه تاریخ (عندالمطالبه) یا (به رویت) قید شود به این معنا می باشد که متعهد موظف است به محض ارائه سفته از سوی شخصی که دارنده آن است مبلغ قید شده در سفته را دریافت نماید.

2 . روش بعدی به این صورت است که در مقابل تاریخ نوشته شود (10 روز بعد از رویت) یعنی متعهد موظف است 10 روز بعد از رویت، مبلغ مندرج در سفته را پرداخت نماید.

3 . امکان دارد موعد پرداخت مبلغ سفته از تاریخ صدور آن باشد به طور مثال قید شود: (8 ماه بعد از تاریخ صدور سفته) در این صورت متعهد موظف است مبلغ سفته را بعد از 8 ماه از تاریخ صدور سفته بپردازد.

4 . چنانچه در جای خالی مقابل تاریخ که در متن سفته می باشد تاریخ مشخصی قید گردد در همان تاریخ مبلغ سفته باید پرداخت شود.

نکات مهم در خصوص سررسید سفته

1 . روزی که سفته صادر می شود جزء زمان شروع وعده به حساب نمی آید.

2 . چنانچه تاریخ پرداخت مبلغ سفته با روز تعطیل مصادف باشد اولین روز بعد از روز تعطیل، سررسید محسوب می شود.

3 . آخرین روزی که باید مبلغ سفته پرداخت شود یک روز کامل بوده در نتیجه متعهد تا آخرین ساعت آن روز مهلت دارد.

صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده به دعوی مطالبه وجه سفته:

جهت مطالبه وجه سفته از طریق مراجع قضایی 3 محل می توان اقدام نمود:

1 . دادگاه محل اقامت متعهد به پرداخت مبلغ سفته (خوانده).

2 . دادگاه محل وقوع عقد قراردادی که به واسطه آن سفته صادر گردیده است.

3 . دادگاه محل انجام تعهدی که به واسطه قرارداد متعهد می بایست در آن محل به تعهد خود نیز عمل نماید.

مثال: شخصی در شهر تهران با شخص دیگر میان خود قراردادی امضا می نمایند که مالی را در کرمان به ایشان تحویل نماید. در مقابل آن سفته ای به فروشنده داده می شود. خریدار در رشت سکونت دارد. چنانچه خریدار که متعهد سفته می باشد مبلغ سفته را در سررسید پرداخت نکند، فروشنده در 3 شهر به صورت ذیل می تواند طرح دعوی نماید:

1 . در شهر رشت: زیرا محل سکونت متعهد مبلغ سفته می باشد (خوانده).

2 . در شهر تهران: زیرا محل وقوع عقد قرارداد می باشد.

3 . در شهر کرمان: زیرا محل انجام تعهد یا انجام موضوع عقد می باشد.

ظهرنویسی سفته (پشت نویسی سفته)

طبق ماده 245 قانون تجارت – انتقال برات به وسیله ظهرنویسی به عمل می آید.

با ظهرنویسی (پشت نویسی) سفته، سفته به شخص دیگر انتقال می یابد.

با ظهرنویسی (پشت نویسی) سفته، تبدیل تعهد صورت نگرفته بلکه انتقال تعهد است. حال امکان دارد انتقال دین یا انتقال طلب باشد.

البته لازم به ذکر است که جهت ظهرنویسی و انتقال سفته زمانی امکان پذیر است که متعهد سفته (حواله کرد) را مخدوش نکرده باشد و یا جمله (غیر قابل انتقال) در متن سفته قید نکرده باشد.

ظهر نویسی سفته به همان معنی پشت نویسی سفته می باشد.

ظهرنویسی به جهت انتقال می توان به دو صورت انجام داد:

1. ظهرنویسی سفته به جهت انتقال دین

2. ظهرنویسی سفته  به جهت انتقال طلب

انتقال طلب به این صورت است که شخصی که دارنده سفته است می تواند با ظهرنویسی، طلب خود را به دیگری منتقل نماید که با این انتقال شخص جدید طلبکار مبلغ سفته خواهد شد.

ظهرنویسی سفته به منظور انتقال دین (پشت نویسی جهت ضمانت)

در حال حاضر اشخاصی که وام پرداخت می کنند مانند موسسات و بانک ها، از شخص وام گیرنده سفته دریافت می کنند به لحاظ حسن انجام تعهد. اما این اشخاص به دلیل اطمینان و مطمئن شدن از پرداخت اقساط وام، از مشتریان خود می خواهند که اشخاص دیگری را جهت ظهرنویسی سفته ها به عنوان ضامن معرفی نمایند.

زمانی که ضامن ظهرنویسی را امضا می نماید در واقع بازپرداخت وام به ایشان منتقل شده است. در نتیجه پرداخت اقساط وام به صورت تضامنی هم بر عهده وام گیرنده است و هم بر عهده ضامن.

تضامنی به این معناست که چنانچه وام گیرنده اقساط وام را پرداخت ننماید، شخص وام دهنده (بانک ها و موسسات) می توانند جهت دریافت مبلغ وام هم به وام گیرنده رجوع کنند و هم به ضامن که سفته را پشت نویسی کرده است.

گاهی ممکن است شخصی با ظهرنویسی سفته ضمانت شخص ضامن را انجام دهد براساس ماده 249 قانون تجارت : چنانچه شخصی ظهرنویسی جدید امضا نماید و ضمانت ضامن قدیمی را انجام دهد، فقط با ظهرنویس (ضامن) اولی در بازپرداخت وام مسئولیت تضامنی دارد.

ظهرنویسی به منظور انتقال طلب (پشت نویسی انتقال بستانکار)

اینگونه ظهرنویسی سفته همانند پشت نویسی چک جهت وصول چک می باشد. به طور مثال شخصی مبلغی را به شخص دیگر وام می دهد که بعد از یک سال آن را مسترد نماید و در قبال آن سفته ای را دریافت می کند. شخص وام دهنده پس از مدتی به مبلغ وامی که داده احتیاج پیدا می کند و به تاریخ سررسید هم خیلی مانده است. شخص وام دهنده سفته را با پشت نویسی مبلغ طلب خود را به شخص ثالث منتقل نموده و مبلغ سفته را از شخص ثالث دریافت می نماید در این صورت طلبکار بودن شخص وام دهنده به شخص ثالث انتقال یافته و از این به بعد شخص وام گیرنده مبلغ سفته را باید به شخص ثالث پرداخت نماید.

ظهرنویسی سفته به دو صورت دیگر

1. شخص طلبکار با پشت نویسی سفته دریافت مبلغ سفته را به شخصی دیگر وکالت می دهد.

2. شخص طلبکار با پشت نویسی سفته مبلغ درج شده در سفته را نزد شخص دیگری به عنوان وثیقه می گذارد.

نکات بسیار مهم در خصوص ظهرنویسی سفته

1. در پشت نویسی، امضا نمودن آن الزامی می باشد.

2. در ظهرنوسی تاریخ و نام منتقل الیه اختیاری می باشد (شخصی که دریافت و یا ضمانت مبلغ سفته را بر عهده دارد).

3. پشت نویسی سفید امضا (در منتقل نمودن طلب) به این معناست که منتقل الیه می تواند نام یا شخص دیگر را قید کند.

4.شخص دارنده سفته قادر است به تمامی صاحبان امضاکننده چه متعهد چه ضامنین به صورت منفرداً یا مجتمعاً رجوع نموده و مبلغ سفته را طلب نماید و در صورت خودداری آنان از پرداخت، علیه آن ها طرح دعوی نماید.

5.ضامنین می توانند جهت دریافت وجه سفته به شخص متعهد یا ضامنین دیگر رجوع کنند.

6.چنانچه شخص ثالثی به غیر از شخص متعهد، طلبکار یا دارنده سفته پشت سفته را امضا نماید، پشت نویسی به حساب می آید و با تمامی امضاکنندگان مسئولیت تضامنی دارد.

7. هر زمان صادرکننده سفته بیش از یک نفر باشند نسبت به یکدیگر مسئولیت تضامنی دارند.

8. ظهرنویس سفته نمی تواند وصول مبلغ سفته را به شرطی مقید نماید.

9. پشت نویسی بابت قسمتی از مبلغ قید شده در سفته باطل می باشد.

10. می توان وصول وجه سفته را با عنوان حامل پشت نویسی نمود.

11. چنانچه مبلغ بیش تر از یک بار به حروف نوشته شود و میان آن ها اختلاف باشد، آن مبلغی که کمتر است اعتبار دارد.

12. چنانچه مبلغ سفته هم به حروف و هم به عدد قید شده باشد و میان آن ها اختلاف باشد مبلغ با حروف اعتبار دارد.

13. چنانچه سفته فاقد تاریخ باشد، پرداخت به رویت به حساب می آید.

14. چنانچه محل پرداخت در سفته قید نشده باشد، محل صدور سفته، محل پرداخت مبلغ آن خواهد بود و چنانچه محل صدور هم قید نشده باشد، محلی که کنار نام شخص متعهد ذکر گردیده محل صدور محسوب می شود.

واخواست نمودن سفته (وصول وجه سفته و اعتراض به عدم پرداخت)

اول: شخص دارنده سفته در زمان سررسید به شخص متعهد رجوع نموده و مطالبه وجه قید شده در سفته را می نماید. چنانچه مبلغ پرداخت شود که هیچ قضیه تمام شده است. اما چنانچه شخص متعهد از پرداخت مبلغ سفته سرباز زند و خودداری کند، شخص دارنده مکلف است است ظرف مدت 10 روز از تاریخ سررسید اعتراض خود را به عدم پرداخت وجه سفته از طریق تنظیم فرم واخواست یا اعتراض عدم تادیه به عمل آورد.

انواع واخواست سفته

 

1.عندالمطالبه بودن سفته

زمانی که وصول مبلغ سفته عندالمطالبه باشد هنگامی برگ واخواست و اعتراض به عدم پرداخت وجه سفته صادر می شود که، رجوع به شخص متعهد و امتناع او از پرداخت از راه قانونی صورت پذیرفته باشد و این مسئله ثابت شود. به همین جهت ابتدا باید اظهارنامه ای تنظیم و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به شخص متعهد ابلاغ شود که در آن مهلت 10 روزه از تاریخ ابلاغ به ایشان داده می شود.

2.سفته سررسید مشخص داشته باشد (سفته دارای تاریخ پرداخت باشد)

1.به هر بانکی در آن دارای حساب بانکی می باشیم مراجعه نموده و در تنظیم واخواست به بانک نمایندگی می دهیم و بانک نیز به عنوان کارگزار عمل می نماید.

2. سپس با مراجعه به شعبه اول دادگاه عمومی، مراتب در دفتر واخواستنامه طبق فرم ثبت می گردد.

لازم به ذکر است که فرم واخواست را می توان از واحد فروش تمبر و اوراق قضایی دادگاه تهیه کرد.

دوم: شخص دارنده سفته در حال حاضر یک سال مهلت خواهد داشت که علیه شخص متعهد در دادگاه اقامه دعوی نماید. در این مدت یک سال شخص دارنده سفته هم علیه شخص متعهد و هم علیه ضامنین سفته می تواند طرح دعوی نماید در نتیجه می تواند محکومیت تمامی امضاکنندگان سفته را به صورت تضامنی از دادگاه صلاحیت دار بخواهد.

نکته: پس از مدت یک سال، شخص دارنده سفته دیگر نمی تواند جهت مطالبه وجه سفته به ظهرنویسان (ضامنین) رجوع نماید.

قرار تامین در دعوی مطالبه وجه سفته

بلافاصله در زمان طرح دعوی مطالبه وجه سفته و درخواست صدور قرار تامین خواسته از سوی شخص دارنده سفته که ظرف موعد واخواست شده و مفاد آن در دفتر ثبت واخواست های دادگاه شهرستان ثبت شده است. بدون در نظر گرفتن این که واخواست ابلاغ گردیده یا خیر، دادگاه بدون تودیع خسارت احتمالی موظف به صدور قرار تامین خواسته می باشند به این صورت شخص دارنده سفته واخواست شده می تواند از دادگاه تقاضا کند که اموال متعهد را قبل از رسیدگی و صدور حکم به نفع خود توقیف نماید. در این صورت بعد از صادر شدن حکم شخص دارنده سفته در وصول طلبش از مال توقیف شده بر دیگر طلبکاران مقدم تر است.

در مقاله بالا موضوع سفته و ظهر نویسی سفته به صورت کامل مورد بررسی قرار گرفت، در صورتیکه سوالی در مورد این مقاله دارید می توانید از مشاوره حقوقی همکاران ما در نوین وکیل استفاده نمایید.