قرارداد رهن یکی از انواع عقود و قرارداد است که بسیار پر کاربرد میباشد، مطابق با حقوق رهن یک قراردادی است که به واسطه آن مالی وثیقه یک دین قرار میگیرد و به شخص رهن دهنده راهن و به شخص رهن گیرنده مرتهن میگویند.
قوانین مربوط به قرارداد رهن در مواد ۷۷۱ تا ۷۹۴ قانون مدنی بیان شده است.
در این نوشتار نوین وکیل می‌خواهیم قرارداد رهن، ماهیت و ارکان آن را مورد بررسی قرار دهیم برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه شوید.
قرارداد رهن چیست؟
در لغت رهن به معنای ثبات و دوام است و در حقوق رهن یک نوع قرارداد است که به واسطه آن مالی وثیقه دین قرار میگیرد.
در ماده ۷۷۱ قانون مدنی عقد رهن اینگونه تعریف شده است: رهن عقدی است که به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین میدهد.
در پاسخ به این سوال که قرارداد رهن چیست؟ باید بگوییم هنگامی که کسی به دیگری بدهکار است وثیقه و مالی را تا زمانی که بدهی خود را پرداخت کند به آن شخص میدهد، اما اگر شخص در زمان مقرر نتواند بدهی خود را پرداخت کند شخص طلبکار می‌تواند با فروش مال وثیقه طلب خود را وصول کند.
همچنین توصیه میکنیم فک رهن چیست را مطالعه کنید.
ماهیت قرارداد رهن
ماهیت عقد رهن یک ماهیت دوگانه میباشد به گونه‌ای که عقد رهن نسبت به شخص راهن عقد لازم و نسبت به شخص مرتهن جایز است یعنی راهن بدون دلیل قانونی و منطقی نمی تواند عقد رهن را فسخ کند، اما مرتهن هر زمان که بخواهد می‌تواند این عقد را فسخ نماید.
همچنین راهن و مرتهن می‌توانند درباره اینکه مال مرهونه در تصرف کدام باشد توافق کنند.
ارکان قرارداد رهن
ارکان عقد رهن یعنی آنچه که با جمع ان‌ها یک قرارداد رهن شکل میگیرد، در ادامه ماده ۷۷۱ قانون مدنی بیان شده است: رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن میگویند. در حقیقت دو تا ار ارکان عقد شامل شخص راهن و مرتهن می‌شود.
ارکان عقد رهن عبارتند از:
- راهن: کسی که مالی را با شخص دیگر رهن میدهد.
- مرتهن: کسی رهن مال را قبول می‌کند.
- رهینه: مالی که به عنوان رهن داده می‌شود.
ویژگی‌های مورد رهن
ویژگی‌های مال مورد رهن شامل معلوم و معین بودن مال، عین بودن مال مورد رهن، قابلیت نقل و انتقال مال مورد رهن، مالیت و منفعت عقلانی داشتن مال مرهون، تسلیم مال مورد رهن می‌شود.
که در این بخش به تعریف مختصری از این ویژگی‌ها می‌پردازیم:
معلوم و معین بودن مال: مالی که مورد رهن قرار میگیرد باید معین باشد یعنی راهن و مرتهن بدانند که کدام مال مورد قرار میگیرند، در صورت عدم معین بودن مال مرهونه عقد رهن باطل خواهد بود.
عین بودن مال مورد رهن: مال مورد رهن باید عین معین باشد یعنی مال باید به شخص مرتهن تحویل داده شود، در صورتی که مال مرهون قابل عین بودن نباشد عقد رهن باطل است.
قابلیت نقل و انتقال مال مورد رهن: یکی دیگر از ویژگی‌های مال مورد رهن این است که قابلیت نقل و انتقال داشته باشد؛ زیرا هدف از رهن کردن این است که اگر راهن نتوانست در زمان مقرر بدهی خود را بپردازد مرتهن بتواند با فروش مال مورد رهن طلب خود را وصول کند.
مالیت و منفعت عقلانی داشتن مال مرهونه: مالی که مالیت و منفعت عقلانی داشته باشد قابل رهن است، در حقیقیت مطابق با ماده ۲۱۵ قانون مدنی مال مورد معامله باید مالیت و منفعت عقلانی مشروع داشته باشد.
قابلیت تسلیم مال مورد رهن: مال مورد رهن باید به گونه‌ای باشد که بتوان به مرتهن ان را تحویل داد، این یکی ای ویژگی‌های مهم مال مورد رهن است و رهن مالی که قابل تسلیم نیست باطل است.
شرایط ضمن عقد رهن
عقد رهن دارای سه شرط اصلی، شرط وکالت برای فروش مال مرهونه، شرط سلب حق فروش از مرتهن، شرط تعلق منافع رهن به مرتهن می‌شود.
شرط وکالت برای فروش مال مرهونه
مطابق با این شرط راهن و مرتهن می‌توانند با یکدیگر توافق کنند که اگر راهن نتوانست در زمان مقرر بدهی خود را بپردازد مرتهن با فروش مال مرهونه طلب خود را وصول کند.
شرط سلب حق فروش از مرتهن
مطابق با قانون اگر شرط شده باشد که مرتهن حق فروش مال مورد رهن را ندارد عقد رهن باطل است.
شرط تعلق منافع رهن به مرتهن
یکی از شروط صحیح عقد قرارداد این است که علاوه بر مال، منافع آن نیز از رهن به مرتهن انتقال داده شود.
صور‌های عقد رهن
رهن مکرر
شخص راهن می‌تواند ضمن حفظ حقوق طلبکار مال مورد رهن را به شخص‌های دیگری نیز رهن بدهد و اگر نیاز به فروش مال مورد رهن برای وصول طلب شد مرتهن اول نسبت به سایر طلبکاران مقدم است و ابتدا باید حق او به طور کال پرداخت شود سپس طلبکاران دیگر.
تعدد مرتهن
گاهی راهن می‌تواند مال خود را ضمن یک عقد وثیقه دو طلبکار قرار دهد که بر اساس قانون: ممکن است یک نفر مالی را در مقابل دو یا چند دین که به دو یا چند نفر دارد، رهن بدهد در این صورت مرتهنین باید به تراضی معین کنند که رهن در تصرف چه کسی باشد و همچنین ممکن است دو نفر یک مال را به یک نفر در مقابل طلبی که از آنها دارد رهن بدهند.
در حالت فوق برای وصول طلق بهای مال مورد رهن را نسبت به طلب هایشان تقسیم کرد.
تعدد راهن
هر گاه مال مشاع دارای دو یا چند مال باشد و مال مورد رهن قرار بگیرید سهم هر مدیون از مال مشاع رهن دین او است و هنگامی که دین خود را پرداخت کتب آزاد می‌شود.
رهن مال مشاع
در قانون مدنی قواعد خاصی برای رهن مال مشاع بیان نشده است به همین دلیل می‌توان گفت که وثیقه دادن مال مشاع ممنوعیتی ندارد و این کار صحیح است.
مطابق با فقه شیعه برای رهن دادن مال مشاع اجازه شرکاء لازم است، چنانچه اگر شرکاء اجازه رهن دادن مال مشاع را ندهند عقد رهن باطل است و نمی توان آنها را مجبور به این کارکرد در این صورت بهترین راه تقسیم قانونی مال مشاع میباشد.
آثار قرارداد رهن
مقصود ما از آثار قرارداد رهن تکالیف و حقوقی است که برعهده طرفین معامله میباشد.
قرارداد رهن باعث مالکیت شخص مرتهن نسبت به مال مرهونه نمی شود فقط تا زمان پرداخت و ادای دین توسط بدهکار باید از آن نگهداری کند، بدین ترتیب مالک وثیقه و منافع تنها راهن یا بدهکار است.
مرتهن یا طلبکار باید از مال مورد رهن به خوبی نگهداری کند و در صورت آسیب دیده و در قبال آن مسئول میباشد، همچنین نمی تواند بدون اجازه راهن در وثیقه تصرفی داشته باشد.
حتما بخوانید:نمونه قرارداد رهن خانه
کلام آخر
در این نوشتار نوین وکیل به قرارداد رهن و مسائل پیرامونی آن پرداختیم امید است این مطلب برای شما مفید باشد. چنانچه در این خصوص سوالی دارید می‌توانید با استفاده از شماره‌های موجود در سایت با کارشناسان مجرب نوین وکیل ارتباط برقرار کنید و سوالات خود را بپرسید.
