امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی، استفاده از ابزارهای رایانه ای و اینترنتی روز به روز در حال گسترش است،با توجه به نقش حیاتی که سیستم های رایانه ای در ابعاد زندگی بشر دارند می توان گفت که جرائم رایانه ای نیز در حال گسترش هستند و این فضا قابلیت انجام جرائم زیادی را دارد. با توجه به این مسئله مراجعان قضاییجلوگیری و پیشگیری این جرائم تدابیری را ویژه ای را انجام دادند.
جرائم اینترنتی به جرائمی گفته می شود که مرتبط با تجارت الکترونیک است و شبکه اینترنتی ارتباط دهنده میان مجرم و قربانی است.
کلاهبرداران سعی می کنند مال را با تغییر یا محو داده ها، وارد کردن یا مختل کردن سامانه تصاحب کنند.یا به عبارت ساده با استفاده از روش های متقلبانه منفعتی را کسب کنند.
در این مقاله قصد داریم کلاهبرداری اینترنتی را به طور جامع و کامل توضیح دهیم.
کلاهبرداری اینترنتی چیست؟ شخص کلاهبردار با استفاده از شبکه های اینترنتی و وارد کردن و ایجاد تغییر در داده منفعتی را کسب می کند.
تفاوت کلاهبرداری اینترنتی و سنتی
کلاهبرداری سنتی: کلاهبردار سعی می کندبا فریب مال باخته از طریق وسایل متقلبانه مال او را ببرد، فریب در لغت به معنای غفلت و ناآگاهی است بدین ترتیب لازم است که مال باخته واقعا فریب خورده باشد و از متقلبانه بودن اطلاع نداشته باشد.
کلاهبردار حتما باید قصد و سوء نیت ربودن مال دیگری را برای خود یا شخص دیگر داشته باشد، از آنجا که کلاهبرداری یک جرایم مقید است و هنگامی که نتیجه ای انجام می شود یعنی مالی ربوده می شود تحقق پیدا میکند.
کلاهبرداری سنتی با کلاهبرداری اینترنتیدو تفاوت عمده دارند که عبارتند از:۱- محیط ارتکاب جرائم ۲-وسایل و ابزار های ارتکاب جرم
کلاهبرداری اینترنتی با استفاده متقلبانه از رایانه صورت می گیرد و نیاز به حضور فیزیکی فرد نیست اما در کلاهبرداری سنتی فرد با استفاده از وسایل متقلبانه شخص دیگری را فریب می دهد و مال او را بدست می آورد.
عناصر مادی و معنوی کلاهبرداری اینترنتی
عنصر معنوی کلاهبرداری اینترنتی به این معنی است که فرد یک رفتار فیزیکی را با عمد و به صورت غیر مجاز انجام می دهد و قصد تحصیل نتیجه را دارد به عبارت دیگر فرد با آگاهی کامل مال شخص دیگری را که در آن حقی ندارد می رباید.
عنصر مادی کلاهبرداری شامل وارد کردن، تغییر یا محو، متوقف و ایجاد داده ها و مختل کردن سامانه می شود البته این مصادیق تمثیلی اند و ممکن مصادیق دیگری داشته باشد.
تحقق جرم کلاهبرداری اینترنتی
در این قسمت از مقاله قصد داریم رفتار هایی را که وسیله آن جرم کلاهبرداری اینترنتی تحقق پیدا خواهد کرد را به طور کامل بیان کنیم.
۱-ورود:مقصد از ورود یعنی اطلاعات را در رایانه یا شبکه های اینترنتی برای پردازش وارد کنیم به طور مثال : اطلاعات را به سیستم های رایانه ای بانک و موسسات مالی و انتقال وجه
۲-محو: مقصد از محو یعنی اطلاعات و داده را بین ببرند یا حذف کنند به طور مثال شخصی اطلاعات بدهکاری خود را محو کند.
۳-ایجاد: مقصد از ایجاد یعنی اطلاعاتی که وجود نداشته است را ایجاد می کنند با طور مثال اطلاعات خود را در صورت عدم وجود در سامانه های مختلف ایجاد کنند.
۴- متوقف کردن: مقصد از متوقف کردن یعنی جریان دسترسی به اطلاعات را متوقف و قطع کنند برای مثال شخص هنگام واریز وجه با ایجاد وقفه پول را به حساب خود واریز کند.
۵-مختل کردن سامانه: مقصد از مختل کردن سامانه ایجاد اختلالات در سیستم رایانه ای و کسب منفعت برای خود است.
مواردی که در قسمت فوق به آن اشاره کردیم از مصادیق ارتکاب کلاهبرداری اینترنتی می باشد و در صورت تحقق هر کدام جرم کلاهبرداری اینترنتی واقع شده است.
قانون مصادیق کلاهبرداری اینترنتی
قانون گذار در ماده ۱۳قانون جرائم رایانه ای مصوبه سال ۱۳۸۸و در ماده ۶۷قانون تجارت الکترونیک مصوبه ۱۳۸۲مباحث مربوط به کلاهبرداری اینترنتی را شرح داده است.
ماده ۱۳قانون جرائم رایانه ای
- بر اساس ماده ۱۳قانون جرائم رایانه ای که مطابق با ماده ۷۴۱قانون تعزیرات: هرکس به طور غیر مجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبلی منو، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود و دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس ازیک تا پنج سال یا جزای نقدیاز بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
ماده ۶۷قانون تجارت الکترونیک
- بر اساس ماده ۶۷قانون تجارت الکترونیک: هر شخص در بستر مبادلات الکترونیکی با سوء استفاده و یا استفاده غیر مجاز از داده پیام ها، برنامه ها و سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعال نظیر ورود، محو، توقف داده پیام مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اگر مال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل ماخوذه محکوم می شود.
مرجع و نحوه ثبت شکایت ار کلاهبرداران اینترنتی
هنگام مواجهه با کلاهبرداران اینترنتی باید به دادسرای باید به دادسرای جرائم رایانه ای مراجعه کنید زیرا وظیفه اصلی این دادسرا رسیدگی به جرائم فضای مجازی است. ابتدا باید پرونده تشکیل بدهید سپس برای رسیدگی و بررسی بیشتر دادسرا پرونده را به پلیس فتا ارجاع خواهد داد.
پلیس فتا چیست؟ پلیس فتا سازمانی است که وظیفه تامین امنیت و رسیدگی به جرائم اینترنتی و کلاهبرداری های اینترنتی را برعهده دارد.
البته شما می توانید با مراجعه به سایت اینترنتی پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات و کلیک بر روی آیکون ارتباط مردمی مشخصات و نشانی و شماره تماس خود را ثبت کنید پلیس فتا پس از تماس با شما موضوع را پیگیری خواهد کرد.
همچنین شما قادر هستید که شکایت خود را از طریق دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی ثبت کنید.
اگر از فروشگاه های اینترنتی خرید کرده اید و کالای خود را دریافت نکردید یا آن را معیوب دریافت کردید می توانید شکایت خود را از طریق سامانه نهاد اعتماد الکترونیکی رسیدگی کنید.
مجازات و دادگاه صالح برای رسیدگی
براساس ماده ۶۷قانون تجارت الکترونیک مجازات جرم کلاهبرداری اینترنتی یک تا سه سال حبس و رد مال به صاحب آن و پرداخت جزا نقدی معادل مال ماخوذه می باشد، به طور کلی مجازات آن حبس، رد مال و پرداخت جزای نقدی را شامل می شود.
در مورد دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری اینترنتی می توان گفت حساب زیان دیده از بزه که پول را برداشت کرده است بانک افتتاح کننده آن در حوزه هر دادگاهی قرار داشته باشد آن دادگاه صالح با رسیدگی است.
چرا باید مراقب کلاهبرداران اینترنتی باشیم؟
برای جلوگیری از کلاهبرداران اینترنتی لازم است از نکاتی مفیدی پیروی کنید تا از خودتان در برابر کلاهبرداری ها محافظت کنید.
- مواظب کلاهبرداری باشید.اگر با شما بدون دعوت از سوی شخصی یا یک بیزینس تماس گرفته شد یا پست، ایمیل در شبکه اجتماعی دریافت کردید یادتان باشد احتمال این که کلاهبرداری باشد رو در نظر بگیرید.
- بدانید با چه کسی معامله میکنید. اگر قصد معامله دارید اما فقط آنلاین باطرف معامله خود ملاقات کردید و از قانونی بودن بیزینس اواطمینان کامل ندارید سعی کنید تحقیقات کامل را انجام بدهید و به دنبال افرادی که قبلا با آنها معامله کردند را جستجو کنید.
- پیام ها و ایمیل های حاوی محتوای مشکوک را باز نکنید و آنها را حذف کنید، اگر فرستنده ناشناس است ابتدا سعی کنید هویت طرف تماس را در یک منبع مستقلجستجو کنید و تایید آن را بگیرید و از جزئیات تماس موجود استفاده نکنید.
- سعی کنید مشخصات فردی خود را امن نگه دارید. ابتدا سعی کنید صندوق پست خود را قفل کنید و اسناد مهم را ابتدا پاره بعد به دور بیندازید و در سایت های رسانه های اجتماعی اطلاعات شخصی خود را به اندازه به اشتراک بگذارید.
- کامپیوترها و وسایل همراه خود را محفوظ نگه دارید. دسترسی به دستگاه تان را محدود و به اشتراک کسی نگذارید، از شبکه وای فای خود با رمز حفاظت کنید.برای انجام کارهای بانکی آنلاین از نرم افزار های عمومی استفاده نکنید.
- حروف رمز های خود را با دقت بالا انتخاب کنید. حروف رمزی خود را به گونه ای انتخاب کنید که حدس آن برای دیگران دشوار و سخت باشد و سعی کنید آن را مرتبا عوض کنید.
- وقتی آنلاین خرید می کنید مراقب باشید. از سایت ها و کانال های معتبر که واقعی تر به نظر می رسند خرید کنید و از سرویس هایی استفاده کنید که آن را می شناسید و قابلیت اعتماد دارند.
- از درخواست های برای مشخصات خود و پول برحذر باشید اگر شخص را نمی شناسید یا مورد اعتمادتان نیست پولی واریز نکنید و سعی کنید جزئیات حساب آنلاین و کارت اعتباری خود را به شخص ندهید.
- تنظیمات حریم خصوصی و امنیت های خود را شبکه های اجتماعی بروز کنید سعی کنید استفاده از تنظیمات حریم خصوصی و امنیت خود را یاد بگیرید تا از ایمنی آن مطمئن شوید.
