کلاهبرداری چیست و قوانین آن

تعریف جرم کلاهبرداری

اکثریت افراد جامعه تصور می کنند که جرم کلاهبرداری به اینگونه است که اگر فردی با وعده هایی پوچ و توخالی و بی اساس به دروغ، اموالشان را برده باشد حتماً کلاهبردار شناخته می شود. در صورتی که فقط با بیان یک دروغ ساده نمی شود (مانور متقلبانه) محسوب کرد.

 با توجه به پیشرفت جوامع و همچنین تکنولوژی، روش های نوینی جهت کلاهبرداری ظهور کرده است. مثلاً کلاهبرداری از طریق تلفن همراه، یا به صورت اینترنتی و غیره. لذا امیدوارم در جهت ارتقاء آگاهی خودتان، این مقاله را تا انتها مطالعه فرمایید و اگر در هر بخش برایتان سوالی مطرح شد با مشاورین ما از طریق مشاوره حقوقی تلفنی رایگان در موسسه حقوقی نوین وکیل  بهره مند شوید.

جرم کلاهبرداری چیست

جرم کلاهبرداری یکی از جرائم مهم، علیه اموال است. در قوانین ایران تعریفی کامل و جامع از جرم کلاهبرداری نشده است، فقط در ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری بیان نموده است که:

هر کس از راه حیله و تقلب و با استفاده از وسایل و ابزار تقلبی، مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب می شود.

کلاهبرداری عبارت است از بردن مال دیگری از طریق توسل توام با سوء نیت به وسال یا عملیات متقلبانه

مقاله پیشنهادی: شرایط تحقق جرم ارتشا چیست؟

ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری 

هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت ها یا تجارتخانه ها یا کارخانه ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امیدوار نماید یا از حوادث و پیش آمدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصا حساب و امثال آن ها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، به حبس از یک تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود.

در صورتی که شخص مرتکب برخلاف واقع عنوان یا سمت ماموریت از طرف سازمان ها و موسسات دولتی یا وابسته به دولت یا شرکت های دولتی یا شوراها یا شهرداری ها یا نهادهای انقلابی و بطور کلی قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و نهادها و موسسات مامور بخدمت عمومی اتخاذ کرده یا اینکه جرم با استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسائل ارتباط جمعی از قبیل رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجله یا نطق در مجامع و یا انتشار آگهی چاپی یا خطی صورت گرفته باشد یا مرتکب از کارکنان دولت یا موسسات و سازمان های دولتی یا وابسته به دولت یا شهرداری ها یا نهادهای انقلابی به خدمت عمومی باشد علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از ۲ تا ده سال و انفصال ابد از خدمت دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود.

تبصره ۱-

در کلیه موارد مذکور در این ماده در صورت وجود جهات و کیفیات مخففه دادگاه می تواند با اعمال ضوابط مربوط به تخفیف، مجازات مرتکب را فقط تا حداقل مجازات مقرر در این ماده (حبس) و انفصال ابد از خدمات دولتی تقلیل دهد ولی نمی تواند به تعلیق اجرای کیفر حکم دهد.

تبصره ۲-

مجازات شروع به کلاهبرداری حسب مورد حداقل مجازات مقرر در همان مورد خواهد بود و در صورتی که نفس عمل انجام شده نیز جرم باشد، شروع کننده به مجازات آن جرم نیز محکوم می شود.

مستخدمان دولتی علاوه بر مجازات مذکور چنانچه در مرتبه مدیر کل یا بالاتر یا هم‌طراز آن ها باشند به انفصال دائم از خدمات دولتی و در صورتی که در مراتب پائین تر باشند به شش ماه تا سه سال انفصال موقت از خدمات دولتی محکوم می شوند.

با توجه به ماده مذکور قابل ذکر است که جهت تحقق جرم کلاهبرداری، ابتدا باید استفاده از وسایل و ابزار تقلبی صورت پذیرد و سپس از همین طریق، مال شخص دیگری را ببرد. یعنی در این حالت است که دو رکن مادی جرم کلاهبرداری محقق شده است. در نتیجه چنانچه اگر شخصی بدون استفاده از وسایل و ابزار تقلبی، مال دیگری را ببرد و در جهت حفظ این وضعیت از ابزار متقلبانه استفاده کند، جرم کلاهبرداری محقق نشده است. لذا باید به تقدم و تاخر میان استفاده از وسایل تقلبی و بردن مال دیگری توجه نمود.

مثلاً فردی در مقابل طلبکار خود طوری وانمود می کند که فقیر هست و باعث می شود که با این ترفند موجب می شود که طلبکار از مبلغ پولی که می خواهد صرف نظر کند در اینجا نمی توان گفت که شخص بدهکار از وسایل متقلبانه استفاده نموده زیرا قبل از استفاده از وسایل متقلبانه، مال دریافت شده و همچنین دینی بخشیده شده است، در نتیجه جرم کلاهبرداری محقق نشده است.

همچنین بخوانید: سرقت و انواع آن

موارد ذکر شده در قانون، جهت استفاده از وسایل متقلبانه در جرم کلاهبرداری چیست؟

 الف- داشتن سوء نیت (قصد بردن مال غیر و سوء نیت رکن مهم جرم کلاهبرداری است)

ب- فریب افراد به وجود شرکت، تجارتخانه، کارخانه و موسسات غیر واقع و موهوم

ج- فریب افراد به داشتن اموال و اختیارات موهوم

د- ترساندن افراد از وقایع و پیش آمدهای غیر واقعی

ه- دل خوش کردن و امیدوار نمودن افراد به چیزهای موهوم و غیر واقعی

و- استفاده از اسامی و عناوین جعلی

مجازات جرم کلاهبرداری

1.مجازات های اصلی

طبق ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری (مجازات کلاهبرداری ساده را حبس از 1 تا 7 سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار اخذ کرده است.)

مجازات کلاهبرداری مشدد را حبس از 2 سال و نیز انفصال ابد از خدمات دولتی تعیین کرده است.

مقاله پیشنهادی: اختلاس چیست و چه مجازاتی دارد؟

تفاوت مجازات کلاهبردای ساده با کلاهبرداری مشدد چیست؟

هرگاه مجرم کلاهبردار سه مورد زیر را انجام نماید، طبق قانون کلاهبردار مشدد نیز می باشد.

1 . اگر شخصی کارمند دولت، موسسه های عمومی، شهرداری یا سازمان ها و نهادهای انقلابی بوده باشد.

2 . اگر شخصی خود را مامور حکومت و دولت یا موسسه های عمومی یا شهرداری یا سازمان های انقلابی معرفی نماید.

3. چنانچه مجرم کلاهبردار از رسانه های جمعی مانند تلویزیون، رادیو، روزنامه های کثیرالانتشار یا مجلات یا سخنرانی در محافل عمومی جهت فریب دادن مردم استفاده نماید.

2.مجازات های تبعی و تکمیلی (تتمیمی)

 

تفاوت مجازات تبعی با تکمیلی چیست؟

مجازات های تبعی:

مجازات هایی هستند که به تبع محکومیت و بدون این که در رای دادگاه قید شود، بر مجرم بار می شود.

مجازات های تکمیلی:

مجازات هایی هستند که فقط در صورت قید شدن در رای دادگاه به مجرم بار می شود.

به لحاظ این که مجازات جرم کلاهبرداری تعزیری می باشد لذا قاضی می تواند به غیر از مجازات های مقرر در ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری، مجازات های تکمیلی (تتمیمی) مانند محروم شدن از حقوق اجتماعی در مدتی معین و ممنوعیت از اقامت در مناطقی مشخص یا مجبور نماید که در محلی مشخص ساکن شود.

با لحاظ نمودن مجازات های تکمیلی مذکور طبق قانون بعضی از محرومیت های تبعی نیز برای مجرمین کلاهبردار رخ خواهد داد که چند مثال برای نمونه ذکر می شود: (محرومیت از شغل سردفتری، محرومیت از شغل کارشناس رسمی دادگستری، محرومیت از اشتغال به امر وکالت، محرومیت از انتخاب شدن به مدیریت شرکت ها، محرومیت از اخذ پروانه دلالی، محرومیت از تاسیس یا مدیریت موسسه بیمه)

مصادیق خاص جرم کلاهبرداری

 ورشکستگی به تقصیر و تقلبی

1 . تعدی نسبت به دولتی

2 . دسیسه و تقلب در کسب و کار

3 . تبانی برای بردن مال غیر

4 . انتقال مال غیر بدون مجوز قانونی

5 . معرفی مال دیگری به عوض مال خود

6 . تبانی در معاملات دولتی

7 . کلاهبرداری در امور ثبتی

8 . کلاهبرداری در شرکت ها

9 . تحصیل متقلبانه تصدیق انحصار وراثت

10 . جعل عنوان نمایندگی بیمه

11 . سوء استفاده از ارز دریافتی از دولت