با افزایش فعالیت های تجاری و داد و ستدها، برات به یکی از شیوه و طرق نقل و انتقال نقدینگی در حوزه فعالیت‌های تجاری تبدیل شده است. در گذشته بشر به وسیله معاوضه یا مبادله کالا به کالا اقدام به انجام فعالیت های تجاری می کردند. با گذر زمان فعالیت‌های تجاری دستخوش تغییراتی شد و از معاوضه به شیوه سکه‌های فلزی، اسکناس‌ها و در نهایت به اسناد تجاری تبدیل گردید. دو اصل و هدف مهم در شکل گیری اسناد تجاری سرعت و امنیت در معاملات و مبادلات است. امروزه اسناد تجاری شیوه و قالب مناسبی برای انجام فعالیت های تجاری هستند.
برات چیست؟
از آنجایی که در گذشته جابه‌جایی پول نقد تهدید و خطرات بسیاری داشت، به کارگیری برات بسیار مرسوم بوده است. در حالی که امروزه تجار با مراجعه به سیستم بانکی و بانکداری الکترونیکی نیازهای خود را رفع می کنند و این امر سبب کاهش اقبال مردم و تجار به استفاده از برات شده است. ولی با این وجود امروزه از برات به عنوان یک وسیله مناسب برای کسب اعتبار استفاده می گردد. به صورت کلی برات یک نوع سند تجاری محسوب می شود که در صورت صدور آن در وجه هر فرد می توان نسبت به آن تعهد راسأ اقدام کرد.
هر عبارتی که در برات نوشته شود و به امضا برسد قبولی تعهدات و علاوه براین مندرجات در متن برات خواهد بود. همچنین مواردی که قید خواهد شد شامل تاریخ تحریر به مبلغ به اتمام حروف و چنان چه مبلغ مندرج در برات پیش از یک بار قید شود و اختلافی بین مبالغ باشد مبلغی که با حروف نوشته اند اعتبار خواهد داشت.
برات یک سند تجاری بسیار مهم است که به سبب آن، صادرکننده با صدور آن و تقدیم آن به دارنده، او را برای دریات مبلغی پول از طریق فرد دیگری به نام براتگیر یا محاله علیه ارسال می کند. چنان چه براتگیر آن را قبول کند، دارنده این سند تجاری می تواند با ارائه آن به براتگیر مبلغی پول از او دریافت کرد. کسی که برات صادر می کند براتکش یا محیل و کسی که مبلغ برات را باید پرداخت کند، براتگیر یا محال علیه و کسی که مبلغ برات را دریافت می کند دارنده برات و یا محاله له می گویند.
این سند از مهم ترین اسناد تجاری محسوب می شود و در معاملات بین المللی و داخلی از وسایل مهم پرداخت به حساب می آید. کاربرد برات به چک شباهت بسیاری دارد.
انواع اسناد تجاری
اسناد تجاری به معنی عام کلمه، اسنادی می گویند که در ارائه فعالیت های تجاری بین تجار برای سادگی و انجام معاملات ردو بدل می شود. این اسناد تجاری می تواند شامل سفته، چک، برات، بارنامه، اوراق سهام، اوراق بهادار و غیره باشد. اسناد تجاری به معنی خاص کلمه، اسنادی است که جایگزین اسکناس و تضمین یک تعهد به پرداخت وجه هستند. مانند سفته، جک و برات.
انواع برات چیست؟
به صورت کلی برات حاوی انواع مختلفی است که در ادامه می خواهیم به آن ها اشاره کنیم:
برات تضمینی:
برات تضمینی یک کارت الکترونیکی محسوب می شود که از طریق آن بانک تضمین پرداخت بدهی اشخاص که صرفا در مورد انجام بیع فی میان فروشندگان و خریداران کالا، فعالیتی ایجاد شده است تا مبلغ مندرج در کارت ذکر شده، در سر رسید و پس از آن برعهده می گیرد. یعنی سندی است که تضمین تعهد غیرقابل برگشت بانک (به عنوان ضامن) برای پرداخت مبلغی معین در سررسید و پس از آن است. برات کارت برای قسمت های تولیدی، بازرگانی، خدماتی در مقابل خرید کالا و خدمات کاربرد داشته و در زمره اسناد تجاری تلقی می شود.
برات وصولی:
برات وصولی، براتی است که بانک آنها را به عنوان تعهد بازپرداخت تسهیلاتی که در اختیار مشتری قرار میدهد. در این نوع برات مشتریان با پشت نویسی برای وصول وجه آن به بانک واگذار می کنند. این گونه اسناد تا وقت دریافت وجه یا برگشت اسناد در حساب های انتظامی نگهداری می شود. بانک در موقع قبول اسناد فوق به دریافت کارمزد و هزینه های مرتبط اکتفا می کند.
برات خریداری:
برات خریداری اسنادی محسوب می شود که مضمون آن باید بیانگر انجام یک معامله تجاری یا یک بدهی واقعی باشد.
| مقاله پیشنهادی: اختلاس چیست و چه مجازاتی دارد؟ |
برات با سفته چه تفاوتی دارد؟
برات با سفته هر دو نوعی سند تجاری به شمار می روند که در داد و ستدها کاربردهای بسیاری دارند. ولی در عین حال جایگاه این دو نوع سند تجاری با یکدیگر متفاوت است.
در برات اغلب سه نفر شرکت دارند:
1 – محیل (برات کش)
2 – محال له (دارنده برات)
3 – محاله علیه (پرداخت کننده وجه برات)
ولی در سفته دو نفر شرکت می کنند:
1 – متعهد
2 – متعهدله
در برات مکان و حالت پرداخت وجه شرط اصلی است. هرگاه گیرنده وجه برات، مطالبه یا اعتراض کند تاثیرات آن مقرر است. ولی در سفته که بدهکار آن را امضا می کند وجود محل اهمیتی ندارد. به عبارتی دیگر در زمان مقرر باید سفته پرداخت شود. همچنین، در برات قید اسم محتال یا طلبکار ضروری است. چرا که از شرط اصلی برات این است که نام فرد که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخت می شود قید شود. ولی رد سفته می توان نام حامل بدون ذکر نام فرد معینی سفته را صادر کرد. صدور برات یک عمل ذاتا تجاری محسوب می شود. ولی صدور سفته در صورتی یک عمل تجاری محسوب می شود که طرفین معامله، تاجر یا صراف یا بانکدار باشند.
برات با چک چه تفاوتی دارد؟
برات با چک حاوی تفاوت های بسیاری است. به عنوان نمونه همان طور که بالا شرح دادیم در برات سه نفر شرکت می کنند. ولی در برخی از مواقع صادرکننده برات همان برات گیر است که در این وضعیت برات بین دو نفر رد و بدل می‌شود.
در چک سه نفر شرکت می کنند:
صادر کننده چک، گیرنده چک، بانک صادر کننده چک بایستی وجه مورد نظر را نزد بانک سپرده باشد تا بتوانند نسبت به صدور چک اقدام کنند. ولی این مسئله برای صدور برات مصداق ندارد و بدون این که وجهی موجود باشد می توان اقدام به صدور برات کرد و وجه آن را بعدا پرداخت کرد. علاوه براین، براساس قانون چک نباید مدت دار باشد. اما برات می تواند به شکل مدت دار صادر گردد. چک چک وسیله اعتبار نیست بلکه وسیله دریافت و پرداخت است. لذا در حقیقت، به جای پول نقد به کار گرفته می شود.
مهلت مطالبه قبولی و پرداخت برات
دارنده برات ها موظف اند پرداخت یا پذیرش آن را در مدت زمان یک سال از تاریخ برات مطالبه کند. پس برای این‌که اقامه دعوی علیه براتکش و براتگیر یا ظهر نویسان گردد باید در زمان قانونی اقامه دعوی انجام شود.
چگونگی اقامه دعوا توسط
1 – وکیل در مدت یک سال پس از صدور برات اقامه دعوی می کند.
2 – وکیل در این زمان علیه هر یک از ظهرنویس ها، براتکش، براتگیر، قادر است عدم تادیه بگیرد. چرا که این افراد دارای مسئولیت تضامنی هستند و وکیل متقاضی قادر است علیه هر یک از این افراد اقامه دعوا کرده و وجه برات را مطالبه کند. نکته ای که در این جا طرح شده است این است که اصل عدم توجه به ایرادات در اسناد تجاری حاکم است. در نتیجه معامله پایه ربطی به اسناد تجاری ندارد. به عنوان مثال چنان چه معامله پایه، بیع باشد و این معامله دارای اشکال باشد خللی به اسناد تجاری و اقامه دعوا مستند به آن ها وارد نمی شود.
کارکرد برات
برات وسیله پرداخت در زمان آینده است. بنابراین یعنی بدهکار در برابر طلبکار، تضمین می کند در زمان مشخص، مبلغ مندرج در آن را شخص ثالتی، به طلبکار یا هر فرد دیگری که دارنده برات باشد پرداخت کند. در این جا تفاوت برات یا چک مشخص می شود چرا که چک وسیله پرداخت حال است. ولی برات وسیله پرداخت در زمان آینده محسوب می شود. البته امروزه برخی از افراد از چک هم برای پرداخت در زمان آینده به کار می برند.
البته این امر برعکس هدف اولیه ایجاد چک است. برات کاربردهای مختلفی دارد. تاریخی که در آن مشخص می شود و در آن تاریخ، بایستی وجه پرداخت گردد، وعده برات گفته می شود. اغلب زمان پرداخت وجه، در تاریخ معینی تعیین می گردد. ولی شیوه های دیگری نیز برای تعیین سر رسید برات نیز وجود دارد. یکی از مهم ترین مسائل حقوقی که با تضمین اجراهای قانونی نیز مواجه شده، تفاوت های سفته و برات است.
شرایط صوری (شکلی) برات
قانون‌گذار آن‌چه را که در زمان صدور، بایستی در ورقه ذکر شود، در ماده 223 قانون تجارت قیده شده است. این عبارت شامل موارد زیر است:
1 – ذکر کلمه برات بر روی ورقه
2 – قید تاریخ ورقه برات
3 – اسم فرد که باید مبلغ را پرداخت کند را بایستی قید شود.
4 – تعیین مبلغ
5 – تاریخ پرداخت مبلغ
6 – مکان پرداخت وجه
7 – اسم فردی که وجه برات باید برای او پرداخت شود.
8 – بیان این که ورقه حاضر، نسخه چندم برات است.
براساس ماده 226 ق.ب، چنان چه که برات تضمین یکی از موارد ذکر شده در بندهای 2 تا 8 ماده 23 که در بالا قید شده است نباشد، مشمول مقررات راجعه به بروات تجارتی نخواهد بود. معنا و مفهوم این جمله این است که در صورت نبود یکی از شرایط ذکر شده، ورقه برات دیگر از امتیازاتی که قانون گذار برای یک برات به عنوان سندی تجاری معین کرده است، برخوردار نخواهد بود. تنها قادر است در د یک سند عادی غیر تجاری، کارایی داشته باشد.
در پایان پیشنهاد می شود در صورت هر گونه مشکل در این رابطه با صدور و یا صدور این اسناد تجاری از تجربیات و آگاهی یک وکیل متخصص (نوین وکیل) در این حوزه استفاده شود. چرا که مانع از اتلاف وقت و هزینه می شود. مشاورین حقوقی نوین وکیل آماده پاسخگویی به تمام سوالات شما کاربران عزیز هستند.