جعل مادی و معنوی انواع جرم جعل هستند که در قانون برای آن مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است.بر اساس قانون جعل به معنای تغییر، تحریف یا مخدوش کردن اسناد و مدارک، اسکناس‌ها، مهر و امضا می‌باشد.
مطابق با قانون مجازات اسلامی، جرم جعل دارای انواع مختلفی است که شامل جرم جعل مادی و معنوی می‌شود و هر کدام مصادیق مخصوص به خود را دارند.
جعل مادی شامل قلم بردن، مخدوش کردن، تراشیدن در اسناد و مدارک می‌باشد و جعل معنوی اعمال تغییر در محتوا و متن اسناد، تحریف و برعکس جلوه دادن مفاد و محتوای سند هستند این دو نوع جعل یک تفاوت اساسی دارند آن هم نحوه انجام عمل می‌باشد.
در این مقاله نوین وکیل می‌خواهیم درباره جرم جعل و جعل مادی و معنوی و مصادیق آن‌ها مطالبی را ارائه دهیم برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه شوید.
جعل چیست؟
براساس ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی جعل عبارتند از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر یا بکار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب.
با توجه به ماده بیان شده هرگونه عملی که با هدف فریب دادن دیگران و تقلب در اسناد و مدارک ایجاد شود جرم جعل محسوب می‌شود و برای فرد جاعل مجازاتی تعیین شده است.
جعل مادی و مصداق آن
مطابق با ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی جعل مادی عبارتند از خدشه وارد کردن، محو کردن و تراشیدن با هدف تقلب در ظاهر اسناد و مدارک به عبارت ساده‌تر فرد جاعل اقدامات عملی و مادی را بر روی ظاهر سند رسمی انجام می‌دهد و با هدف تقلب کردن در شکل و محتوای آن تغییر ایجاد می‌کند.
از مصادیق جعل مادی می‌توان به اینکه جاعل مهر یا امضای کسی را جعل کند یا اینکه بدهی شخصی را با تغییر دو برابر کند در واقع هر گونه ساختن نوشته و مهر، قلم بردن، الحاق کردن، خراشیدن و تراشیدن اسناد و محو کردن آن مربوط به جعل مادی می‌باشد.
انواع جعل مادی
- جعل عنوان
- جعل امضا
- جعل در اسناد و نوشته‌های رسمی
- جعل در اسناد و نوشته‌های غر رسمی
- جعل مدرک تحصیلی
- جعل وصیت نامه
- جعل احکام، امضا، مهر، فرمان یا دست خط مقامات دولتی
- جعل مهر، تمبر یا علامت شرکت‌ها و موسسات یا ادارات دولتی یا نهاد‌های عمومی غیر دولتی
- جعل مدارک شناسایی شامل گواهینامه، کارت ملی، شناسنامه، کارت پایان خدمت، مدارک شناسایی صنفی، کارت شناسایی ادارات دولتی
- عکس برداری از اوراق و مدارک
- صدور گواهی خلاف واقع
- جعل گواهی پزشکی
- جعل احکام دادگاه‌ها یا اسناد یا حواله‌های صادره از خزانه دولتی
- جعل اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی یا اسناد و حواله‌ها و اوراق بهادار
- شرکت در آزمون به‌جای شخص دیگر یا شرکت دادن دیگری به جای خود
همچنین مشاهده نمایید: جعل اسکناس و اسناد بانکی
جعل معنوی و مصداق آن
یکی دیگر از انواع جعل، جعل معنوی است مطابق با ماده ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی: هر یک از کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضائی و مأمورین به خدمات عمومی که در تحریر نوشته‌‌ها و قراردادهای راجع به وظایفشان مرتکب جعل و تزویر شوند اعم از این که موضوع یا مضمون آن را تغییر دهند یا گفته و نوشته یکی از مقامات رسمی، مهر یا تقریرات یکی از طرفین را تحریف کنند یا امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل یا چیزی را که بدان اقرار نشده است اقرار شده جلوه دهند مجازات خواهد شد.
براساس ماده فوق جعل معنوی تحریف در محتوا و مطالب اسناد است و صرفا در اسناد رسمی انجام می‌شود؛ زیرا در اسناد عادی بر خلاف اسناد رسمی با دخالت طرفین تنظیم می‌شود و هیچ یک از طرفین نمی تواند ادعا کند که موضوعی به اشتباه در سند ذکر شده است.
اما در سند رسمی مامور تنظیم کننده می‌تواند دریافت بهای معامله توسط مشتری را برخلاف واقعیت اعلام کند که از مصادیق جعل معنوی است به طور کلی تغییر موضوع یا مضمون، تغییر گفته یا نوشته، تحریف گفته‌ها یا صحیح جلوه دادن امری باطل مربوط به جعل معنوی می‌باشد. همچنینجعل کارت پایان خدمت و مجازات آن را مطالعه نمایید.
تفاوت جعل مادی و معنوی
در قسمت‌های فوق جعل مادی و معنوی را تعریف کردیم و مصادیقی از ان را بیان کردیم در این قسمت از مقاله می‌خواهیم تفاوت جعل مادی و معنوی را شرح دهیم.
- براساس قانون آیین دادرسی مدنی در ادعای جعل مادی و جعل معنوی رسیدگی به اصالت سند متفاوت است، در جعل مادی دقت در تراشیدگی، خراشیدگی و تطبیق امضای سند با امضای اسناد مسلم الصدور بررسی می‌شود، در حالی که در ادعای جعل معنوی مفاد و عبارات سند با آنچه نزد مامور تنظیم کننده بیان شده است بررسی می‌شود.
- از دیگر تفاوت جعل مادی با معنوی می‌توان به اینکه در جعل مادی اعمال تغییر در ظاهر اسناد و مدارک با اعمالی مانند محو کردن، خدشه وارد کردن، قلم بردن و تراشیدن صورت میگیرد و در جعل معنوی تغییر و تحریف در محتوای سند و جلوه دادن آن بدون انجام اعمال مادی اشاره کرد.
- جعل مادی در اسناد رسمی و اسناد عادی صورت میگیرد اما جعل معنوی صرفا در اسناد رسمی انجام می‌شود زیرا در هنگام تنظیم اسناد عادی طرفین حضور دارند و مامور رسمی دخالتی در تنظیم ان ندارند.
روش‌های شناسایی جعل مادی و معنوی
به سه روش می‌تواند جعل مادی و معنوی را بررسی کرد که عبارتند از:
بررسی فیزیکی انواع جعل مادی و معنوی
- استفاده از نور مادون قرمز برای شناسایی و مقایسه جوهر‌های به کار رفته در اسناد و فشار قلم
- استفاده از دستگاه‌هایی مانند میکروسکوپ و ذره بین برای شناسایی اسناد جعلی
- استفاده از نور ماوراء بنفش برای تشخیص لکه‌های باقی مانده از پاک شدگی شیمیایی
- استفاده از نور ماوراء بنفش برای تشخیص الیاف فلورسانس در اسکناس
- استفاده از نور معمولی برای تشخیص اسناد جعلی، واتر مارک، خراشیدگی و فشار قلم
بررسی مقایسه انواع جعل مادی و معنوی
- بررسی تعلق و عدم تعلق دست خط و امضا به یک شخص
- بررسی خصوصیات فردی و عادات نوشتاری نویسنده
بررسی شیمیایی انواع جعل مادی و معنوی
- استفاده از مواد شیمیایی برای تشخیص اختلاف در رنگ جوهر ها
- استفاده از مواد شیمیایی برای ظهور نوشته‌های پنهانی و پاک شده
همچنین مطالعه نمایید:جعل اسکناس و اسناد بانکی
کلام آخر
در این مقاله به جعل مادی و معنوی پرداختیم امید است این مطلب برای شما مفید باشد چنانچه در این خصوص سوالی دارید می‌توانید با استفاده از شماره‌های موجود در سایت با کارشناسان ما تماس بگیرید و سوالات خود را بپرسید.
