اقاله یک اصطلاح فقهی می باشد به معنی دادخواست و موافقت کردن با فسخ و انحلال یک معامله است، یکی از موارد انحلال قرارداد اقاله می باشد و امکان برهم زدن قرارداد را در صورت پشیمانی برای طرفین بوجود آورده است. هنگامی که ما قراردادی را انعقاد می کنیم به دنبال هدفی هستیم و اگر این هدف از بین برود احتمال پشیمانی از قرارداد زیاد می باشد،سپس طرفین معامله می توانند با هم توافق کنند و عقد را برهم بزنند. به این عمل اقاله عقد می گویند. در این مقاله قصد داریم اقاله و مسائل پیرامونی آن همچون محدوده اعمال اقاله و آثار اقاله را مورد بررسی قرار دهیم.
اقاله چیست؟
از جمله راه های پایان دادن و انحلال یک قرارداد اقاله می باشد، اقاله یعنی طرفین با یک دیگر قراردادی را منعقد می کنند و سپس برای توقف آن قرارداد تصمیم میگیرند که آن را منحل کنند. در اصطلاح به اقاله قرارداد، فسخ قرارداد می گویند در صورتی که بر اساس قانون قواعد حقوقی، فسخ قرارداد انحلال یک جانبه قرارداد است. در حقوق به اقالهعقد، تفاسخ گویند.
ارکان اقاله قرارداد
- انعقاد قرارداد: در ابتدا باید قراردادی منعقد شده باشد که بتوان بر اساس آن اقدام به اقاله قرارداد کرد.
- عقد لازم : عقد لازم یعنی هیچ یک از طرفینامکان انحلال قرارداد را ندارد مگر براساس قانون یا توافق امکان انحلال داشته باشد. در عقود لازم می تواند از اقاله قرارداد استفاده کرد اما در عقد جایز قابل استفاده نمی باشد.
- براساس ماده۲۸۴قانون مدنی به صورت کتبی یا شفاهی توافق کرده باشند.
شرایط اقاله قرارداد
- تراضی طرفین : رضایت طرفین قرارداد برای اقاله قرارداد مهم می باشد. این رضایت یا به صورت کتبی، شفاهی یا عملی میتواند باشد.
- اهلیت داشتن : در زمان انعقاد قرارداد دو طرف باید عاقل یا بالغ باشند همچنین برای اقاله قرارداد نیز این موضوع صدق می کند.
- معلوم بودن موضوع اقاله: طرفین معامله باید معامله ای که قصد اقاله دارند را مشخص کنند.
منافع و نماآت اقاله قرارداد
- هنگامی که از سوی مال منفعت و سود و فایده ای به شخص می رسد را منافع و نماآت می گویند برای مثال خانه ای که در آن سکوت دارند، این سکونت منفعتی می باشد که از خانه می رسد.براساس ماده ۲۸۷قانون مدنی :نماآت و منافع منفصله که از زمان عقد تا زمان اقاله در مورد معامله حادث می شود مال کسی است که به واسطه عقد مالک شده است ولی نماآت و منافع متصله مال کسی است که در نتیجه اقاله مالک شده است.
مطابق با ماده بیان شده منافع و نماآت منفعل پس از عقد قرارداد متعلق به شخص خریدار است اما منافع و نماآت متصل منافع غیر قابل تفکیک به فروشنده بر اساس اقاله قرارداد تعلق میگیرد.
تفاوت فسخ و اقاله قرارداد
امروزه استفاده از واژه فسخ در میان عموم رایج تر است و متاسفانه گاهی افراد به جای واژه اقاله واژه فسخ به کار می برند. از منظر حقوق میان فسخ و اقاله تفاوت وجود دارد که در این قسمت قصد داریم این تفاوت ها را بیان کنیم.
- در اقاله قرارداد طرفین باید با هم تصمیم به اقاله بگیرند اما در فسخ تنها نظر یک شخص کافی می باشد.
- اقاله قرارداد مطابق با توافق طرفین امکان پذیر خواهد بود اما فسخ قرارداد مطابق با قانون انجام می شود.
- در اقاله قرارداد نیازی به جواز قانونی نمی باشد تنها توافق طرفین کافی است اما فسخ برخلاف اقاله قرارداد به جواز قانونی نیاز دارد.
آیا همه عقود قابل اقاله هستند؟
شاید بتوان گفت که اقاله برای اکثر عقود قابل اجرا می باشد اما در برخی مسائل به دلیل محدود بودن عقود به علت صلح و نظم عمومی در عرصه های مختلف زندگی اقاله برای آنها ممکن نیست. از جمله عقود هایی که قابلیت اقاله ندارند عقد وقف و عقد نکاح می باشد.
ترتیب اقاله چیست؟
بر اساس ماده ۲۸۴قانون مدنی : درخواست سوگند از سوی متقاضی ممکن است شفاهی یا کتبی باشد، درخواست شفاهی در صورت مجلس نوشته شده و به امضای درخواست کننده می رسد و این درخواست را تا پایان می توان دادرسی انجام داد.
اقاله قرارداد در عقود عهدی
در اقاله قرارداد های عقود عهدی دو حالت ایجاد می شود:
- اقاله بعد از اجرای تعهد:به علت عدم تعهد طرفین به یک دیگر و ساقط شدن تعهد دیگر تعهدی میان آنها وجود نخواهد داشت به همین دلیل طرفین اقاله در عقد عهدی تکلیفی ندارند.
- اقاله بعد از اجرای تعهد: چون در این حالت وفای به عاد طرفین محقق شده به طور ناخود آگاه تعهد از بین می رود و در اقاله اشخاص با مشکلی خاصی روبه رو نیستند.
اقاله قرارداد در عقود تملیکی
به عقودی که یک شخص با انجام معامله و پرداخت ثمن دارای یک مال می شود و در اصطلاح یعنی مالک آن خواهد شد.مانند خرید و فروش ماشین که شخص خریدار در ازای مالکیت ماشین پولی را به فروشنده می پردازد. برای اقاله چنین قرارداد هایی طرفین قرارداد باید ماشین و وجه نقد را جا به جا کنند اگردر زمان مالکیت شخص خریدار با اعمال تغییرات باعث افزایش قیمت ماشین شده باشد می تواند از فروشنده اضافه قیمت را درخواست نماید.
محدوده اعمال اقاله
محدوده اعمال اقاله بر اساس تعهد انجام شده متفاوت است. دو حالت برای محدوده اعمال اقاله وجود دارد حالت اول زمانی است که یک قرارداد اجرا نشده باشد در این حالت اقاله عقد سبب منحل شدن عقد می شود.
حالت دوم زمانی است که تعهد اجرا شود. در حالت دوم اقاله عقد هنگامی کامل خواهد شد که آثار باقی مانده از عقد به طور کامل از بین برود. به طور مثال در عقد بیع کالای خریداری شده یا ملک به فروشنده منتقل شود تا بتوان عقد را منحل کرد.
آثار اقاله قرارداد
اثر اقاله قرارداد نسبت به آینده می باشد. اقاله قرارداد باعث از بین رفتن رابطه طرفین قرارداد نخواهد شد بلکه اثر اجرایی آن را در اینده از بین میبرد.
نحوه طرح اقاله و تنفیذ اقاله
متاسفانه در قانون به صراحت در مورد نحوه طرح اقاله از سوی دو طرف معامله بیان نشده است. ما در این بخش از مقاله سعی کردیم یک روال مناسب و صحیح را برای طرح و تنفیذ اقاله بیان کنیم.
- در مرحله اول شما باید یک اظهار نامه به صورت مکتوب ارسال کرده و به اقاله قرارداد اشاره کنید.
- در اظهار نامه باید دلایل اقاله به صورت شفاف و دقیق بیان شده باشد.
- در اظهار نامه باید توافق طرفین قرارداد ثبت شده باشد.
- باید یک صورت جلسه را مطابق با قانون تنظیم کنید و پس از امضای طرفین، سند اقاله با حضور دو نفر شاهد مورد اجرا گذارده می شود.
- بهتر است که طرفین صورت جلسه در دفاتر اسناد رسمی و مطابق بر قانون تنظیم شود.
- باید تعهد مالی میان طرفین باقی نماند یعنی طرفین قبل از امضا صورت جلسهطلب و تعهد باقی مانده را رد و بدل کنند.
- اراده و صحت و سلامت عقلی طرفین در صورت جلسه باید تایید شود.
سخن پایانی
اگر شما دوست دارید در مورد مسائل حقوقی اطلاعاتی کسب کنید می توانید به سایت ما سر بزنید، سایت وکیل نوین از جمله سایت های معتبر و جامع است که در مورد مسائل حقوقی اطلاعات جامعی را در اختیار عموم قرار داده است. اگر شما تمایل دارید در مورد مسئله اقاله قرارداد اطلاعات بیشتری کسب کنید می توانید با مشاوران خبره وکیل نوین تماس بگیرید.
