خیانت در امانت چیست و مجازات خیانت در امانت به چه شکلی است؟

براساس قانون مجازات اسلامی خیانت در امانت جرم محسوب می‌شود و برای مرتکبین آن مجازات در نظر گرفته می‌شود. براساس قانون عمل نکردن به عهده و پیمان شکنی و رعایت نکردن اصول امانت دارای در مواردی که موضوع امانت به حکم قانون نزدیک شخص باشد، خیانت در امانت به حساب می آید.

همه چیز درباره خیانت در امانت

به دلیل پیشرفت و گسترش زمینه کسب و کار و مراودت های مالی، اکثر مردم مجبور به اعمال حقوقی هستند. چنانچه این اعمال را انجام ندهند در کسب و کار یا زندگی خود با مشکل روبرو خواهند شد. این اعمال می تواند قرض دادن، امانت دادن، رهن دادن، اجاره دادن یا قراردادهای کارگری و کارفرمایی نیز باشد.

 لذا موسسه حقوقی نوین وکیل در صدد برآمده تا مشکلاتی از این قبیل را برای هموطنان حل نماید. چنان چه در هر بخش از این مقاله نیاز به خدمات مشاوره و توضیحات بیشتر داشتید مشاورین حقوقی ما از طریق مشاوره تلفنی رایگان پاسخگوی شما می باشند.

 جرم خیانت در امانت چیست؟

کلمه خیانت در فرهنگ لغت دهخدا و دکتر معین، مکر، حلیه، نقض عمد، ناراستی و ضد امانت معنی گردیده است. همچنین کلمه امانت به معنی ودیعه، سپرده و ضد خیانت نیز معنی شده است.

در قانون ایران جرم خیانت در امانت، همانند جرم کلاهبرداری نیز تعریف مشخصی ندارد. اما با کمک گرفتن از ماده 674 قانون تعزیرات می توان جرم خیانت در امانت را این گونه تعریف نمود:

خیانت در امانت عبارت است از استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود نمودن توام با سوء نیت مالی که از طرف مالک یا متصرف قانونی، به کسی سپرده شده و بنا بر استرداد یا به مصرف معین رسانیدن آن بوده است.

موارد استمعال نمودن مال مورد امانت

استعمال یا مصرف نمودن مالی که به صورت امانت باشد جرم است. مثلاً شخصی چند شاخه تیرآهن به فردی دیگر امانت می دهد تا در انبار خود نگهداری کند. اما شخص امین تیرآهن ها را در ساختمان خود مصرف می نماید.

تصاحب نمودن مال مورد امانت

مقصود از تصاحب، رفتار مالکانه نسبت به مال امانت است. آن چنان که مالک حق دارد با مال انجام دهد، شخص امین انجام دهد.

مثلاً شخصی اتومبیل دیگری را که امانت نزد خود دارد بفروشد یا به عنوان وثیقه نزد دیگری قرار دهد و یا از استرداد آن امتناع ورزد.

تلف شدن مال مورد امانت

اتلاف اعم از اتلاف کل، اتلاف جزء و اتلاف وصف می باشد. یعنی نابود کردن و از بین بردن مال امانی از هر طریقی از قبیل آتش زدن، شکستن، پاره کردن و غیره.

به طور مثال شخصی گوسفند مورد امانت را در داخل رودخانه قرار دهد و آب باعث مرگ گوسفند یا پاره کردن ورقی از اوراق یک کتاب یا شخصی با سوء نیت، رنگ نامرغوبی بر روی رنگ اصلی خودرویی زده باشد.

مفقود کردن مال مورد امانت

گاهی ممکن است امین موجب شود که دسترسی به مال مورد امانت برای مالک امکان پذیر نباشد.

 مثلاً امین سنگی قیمتی یا قطعه ای طلا را در دریا یا بیابان رها نماید. با وجود این که مال تلف نشده و موجود می باشد اما دسترسی مالک به آن غیر ممکن است.

شرایط تحقق جرم خیانت در امانت

جهت تحقق جرم خیانت در امانت شرایط زیر لازم می باشد:

1 . موضوع جرم باید عین مال یا وسیله تحصیل مال بوده باشد.

مثلاً به امانت گذاشتن فرزند نزد کسی یا اسرار چیزی را به کسی گفتن. امثال این موارد قابل تصور جرم خیانت در امانت نمی باشد. اما در خصوص سفته، رسید، چک و غیره که وسیله ای برای به دست آوردن مال است نیز قابل ارتکاب است.

2 . مال موضوع جرم خیانت در امانت باید توسط مالک یا متصرف قانونی به امین سپرده باشد.

مثلاً شخصی مالی را به دست آورد، در خصوص این فرد جرم خیانت در امانت قابل تصور نیست.

3 . سپرده شدن مال به یکی از طریق قانونی، مقصود از این شرط این است که مال مورد امانت باید توسط متصرفی که تصرفش مورد حمایت قانون می باشد، سپرده شود. بنابراین مالی که توسط سارق به شخص دیگر سپرده شود شامل جرم خیانت در امانت نمی شود.

4 . مسترد نمودن مال به امانت گذاشته شده یا به مصرف معین رسانیدن مال امانی.

هنگامی می توان امین را مرتکب جرم خیانت در امانت دانست که ایشان مکلف به استرداد مال امانی بوده یا مکلف بوده مال را به مصرفی که تعیین شده برساند.

مثلاً شخصی که مدارک ملکی را به او داده تا امور اداری ملک را مثل شهرداری، دارایی و ثبت را با وکالت مدنی انجام دهد و موظف است پس از اتمام امور، اصل مدارک را به مالک مسترد نماید. یا امینی که موظف است اموالی را که در اختیارش می باشد در یک خیریه مصرف نماید.

5 . تعلق مال به غیر

چنان چه امین مالکِ عینِ مال سپرده شده به او باشد تصاحب مال توسط وی را نمی توان خیانت در امانت دانست.

مثلاً شخصی خودروی سواری را جهت مسافرکشی از مالک آن اجاره می نماید. بعد از چندین ماه به دلیل مسافرت ضروری مجبور می شود که خودرو را به مالک سپرده تا پس از مسافرت خودرو را پس گرفته و تا پایان قرارداد با آن کار کند. اما پس از مراجعه مستاجر به مالک، مالک از تحویل خودرو امتناع می ورزد. در این صورت هر چند مالک، مستاجر از منفعت مال محروم نموده است اما عمل وی جرم خیانت در امانت نمی باشد.

 

ارکان جرم خیانت در امانت

برای اجرای هر جرمی بایستی متشکل از عناصر خود باشد و تا وقتی که تمام ارکان متشکل جرم وجود نداشته باشند، جرم اجرا نخواهد شد. ارکان جرم خیانت در امانت شامل عناصر قانونی، مادی و معنی است.

مجازات خیانت در امانت چک (خیانت در امانت در قانون تجارت)

طبق ماده 673 تعزیرات و مجازات های بازدارنده قانون مجازات اسلامی که بیان می دارد: هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست آورده سوء استفاده نماید به 1 تا 3 سال حبس محکوم خواهد شد.

شخص حق ندارد چک یا سفته ای یا رسیدی که به عنوان امانت نزد او سپرده شده باشد را به دیگری واگذار نماید. در صورت واگذاری به جرم خیانت در امانت محکوم خواهد شد.

مثلاً هنگامی که کارگر یا کارمندی که در یک کارخانه یا شرکتی شروع به کار می کند و در بدو ورود به کارفرمای خود، چک یا سفته جهت حسن انجام کار می دهد. یا مستاجری که جهت ضمانت تخلیه یا اجاره بها، نزد موجر خود به امانت می گذارد.

چگونه خیانت در امانت را ثابت کنیم؟

 

جرم خیانت در امانت زمانی صورت می گیرد که مالی یا چیزی به شخص امین سپرده شده باشد و شخص امین آن را صاحب شده باشد یا استفاده کرده باشد یا از بین برده باشد و یا مفقود شده باشد. اگر غیر از این موارد فوق بود و مال موجود بود، مالک مال باید از طریق اظهارنامه آن را طلب نماید.

اسناد و مدارکی که مالک مال جهت اثبات جرم خیانت در امانت نیاز دارد، سند یا اسنادی است که مشخص می نماید که مال را به امین سپرده است.

خیانت در امانت شامل مرور زمان می شود؟ (مرور زمان در جرم خیانت در امانت)

تعریف مرور زمان چیست؟

مرور زمان در جرم خیانت در امانت: طبق ماده 105 قانون مجازات اسلامی چنانچه نسبت به تعقیب جرمی تا زمان مشخصی که برای مرور زمان در قوانین مشخص شده اقدام نشود، دیگر نمی توان نسبت به آن جرم طرح دعوای کیفری نمود.

ضمناً اگر از تاریخ آخرین عملیات تعقیبی یا تحقیقی تا پایان مهلتی که جهت مرور زمان تعیین شده حکم قطعی صادر نشود، بحث مشمول مرور زمان در جرم خیانت در امانت مطرح می گردد.

مدت مرور زمان هر جرم طبق مقدار مجازات آن مشخص می شود. مجازات جرم خیانت در امانت 3 ماه تا 18 ماه حبس است. طبق ماده 19 قانون مجازات اسلامی جرم خیانت در امانت با وجود حداکثر 18 ماه حبس، جرم درجه 6 است.

طبق ماده 105 قانون مجازات اسلامی با انقضای مدت 5 سال است.

در نتیجه جرم خیانت در امانت طبق قانون مجازات از آن دسته جرایمی است که مشمول مرور زمان می باشد و پس از 5 سال چنانچه شکایت خیانت در امانت طرح نشود، مشمول مرور زمان می شود.

جرم خیانت در امانت در قانون مجازات جدید چیست؟

جرم خیانت در امانت در قانون مجازات جدید، براساس ماده 673 قانون مجازات اسلامی جدید مصوب در سال 1392 هر شخصی از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر روش به دست آمده سوء استفاده کند، به 1 الی 3 سال حبس محکوم خواهد شد.

علاوه براین براساس ماده 647 هر زمانی اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته هایی حاوی  سفته و چک، قبض و مانند آن به عنوان امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار دیگری با اجرت و یا بی اجرت به فردی داده شود و بنابراین اشیا ذکر شده پس داده شود یا به مصرف معینی برسد و فردی که آن اشیا نزد او بوده آن ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند به حبس 6 ماه الی 3 سال محکوم خواهد شد. با مقایسه جرم خیانت در امانت در قانون مجازات جدید و قانون قدیم مشخص می شود که تنها تقاوت در قانوگذاری آن اعمال شده است که جرم را شامل مروز زمان دانسته است. 

دادگاه کیفری صالح خیانت در امانت

دادگاه کیفری صلاحیت دار جهت رسیدگی به جرم خیانت در امانت، دادگاهی می باشد که جرم در منطقه و محدوده آن دادگاه رخ داده است.

مثلاً شخصی یک دستگاه خودرو به فردی دیگر در تهران امانت می دهد. شخص امین، اتومبیل را در مشهد به فروش می رساند. دادگاه کیفری که صلاحیت رسیدگی به این موضوع را دارد دادگاه کیفری مشهد می باشد. زیرا جرم خیانت در امانت در مشهد رخ داده است.

یا شخصی یک فقره چک به صورت امانت در تهران به شخصی دیگر می سپارد. بعد از مدتی امین از استرداد چک به صاحب چک خودداری می کند. دادگاه کیفری صلاحیت دار دادگاه مستقر در تهران می باشد. زیرا شخص امین در تهران از مسترد نمودن چک خودداری می نماید.

مجازات خیانت در امانت درجه چند است؟

 مجازات خیانت در امانت براساس ماده 674 قانون تعزیرات حبس از 6 ماه الی 3 سال طبق درجه بندی مجازات های تعزیری، جرم تعزیری درجه 5 است. براساس ماده 23  دادگاه قادر است شخصی را که برای او مجازات تعزیری از درجه 6 الی 1 تعیین کرده است با رعایت شرایط مقرر در این قانون، هماهنگ با جرم ارتکابی و خصوصیات به یک یا چند مجازات از مجازات های تکمیلی این ماده محکوم کند.

مجازات جرم خیانت در امانت

 براساس ماده 674 بخش تعزیرات مجازات اسلامی – هر گاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌ هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی ‌اجرت، به کسی داده شده و بنابراین بوده است که اشیاء مذکور، مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آن ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

مجازات مرتکبین جرم خیانت در امانت، حبس از 6 ماه تا 3 سال می باشد.

نحوه و چگونگی شکایت از جرم خیانت در امانت

با توجه به این که دادگاه کیفری صالح، دادگاه محل وقوع جرم خیانت در امانت می باشد. باید قبل از طرح دعوای کیفری علیه امین، اظهارنامه ای جهت مطالبه و استرداد مال از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی خطاب به امین ارسال گردد.

چنانچه امین مال را مسترد نکند در همان دفاتر خدمات الکترونیک قضایی شکوائیه را خود یا توسط وکیل کیفری ثبت نموده، توضیحاً اینکه چنانچه مبلغ خیانت در امانت کمتر از یک میلیارد ریال باشد مرجع صالح به رسیدگی شورای حل اختلاف و چنانچه بیش از مبلغ یک میلیارد ریال باشد مرجع رسیدگی به آن دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم است، سپس به دادسرا نیز ارجاع داده می شود.

پس از رسیدگی در دادسرا چنان چه جرم محرز شود، کیفرخواست صادر شده و پرونده نیز به دادگاه کیفری ارسال می شود. در این دادگاه چنان چه جرم محرز شود، حکم علیه امین صادر خواهد شد. حکمی که از دادگاه بدوی صادر می شود مهلت 20 روز می توان از آن رای، تجدیدنظرخواهی نمود.

همچنین بخوانید: انحصار وراثت چیست و مراحل و شرایط گرفتن انحصار وراثت

مدارک لازم برای شکایت خیانت در امانت

1. اصل و فتوکپی کارت ملی
2. قرارداد یا هر نوشته ای که نشانگر این مسئله باشد که مال، چک یا سفته به صورت امانت نزدش بوده است.
3. استشهادیه شهودی که امانت بودن مال نزد امین را شهادت دهند.
4. اظهارنامه ای که قبل از طرح دعوای کیفری خطاب به امین ارسال شده بود.

آیا نیاز است برای شکایت خیانت در امانت وکیل بگیرم؟

با توجه به این که در پرونده های خیانت در امانت، اجبار قانونی جهت گرفتن وکیل وجود ندارد. اما به دلیل تخصصی بودن پرونده و دفاع خوب در جلسه دادرسی، پیشنهاد می شود ابتدا از مشاورین حقوقی نوین وکیل مشاوره تلفنی رایگان گرفته سپس در صورت لزوم نیز از وکلای دادگستری استفاده نمایید.

جرم خیانت در امانت قابل گذشت است ؟

با توجه به اصلاح قانون کاهش مجازات حبس مصوب 1399/02/23 بیشتر جرایم علیه اموال و مالکیت و جرایم علیه حیثیت اشخاص، جزء جرایم قابل گذشت قرار گرفته است که در میان جرایم مذکور در قانون فوق جرم خیانت در امانت نیز دیده می شود.

براساس ماده 12 قانون آیین دادرسی کیفری که اشعار می دارد: تعقیب متهم در جرایم قابل گذشت، فقط با شکایت شاکی شروع و در صورت گذشت او موقوف می شود.

تبصره – تعیین جرایم قابل گذشت به موجب قانون است.

شکایت و تعقیب کیفری متهم جرم خیانت در امانت باید توسط شاکی خصوصی بوده و با گذشت ایشان در مرحله رسیدگی باعث صدور قرار منع تعقیب و در مرحله اجرای حکم موجب صادر شدن قرار توقیف اجرا می شود.

مجازات جرم خیانت در امانت

براساس ماده 674 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، چنان چه اموال منقول مانند خودرو و یا غیر منقول مانند ملک یا نوشته هایی مانند سفته، چک، قبض رسید و همانند موارد مذکور به دلیل اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار اعم از اجرت دار یا بدون اجرت به شخصی تحویل داده شده باشد و قرار بر این بوده که اموال و اشیاء مذکور مسترد گردد یا به مصرف معینی رسیده باشد و فردی که اموال مذکور را تحویل گرفته و به ضرر صاحب آن یا متصرفین آن مصرف نموده یا تلف یا از بین رفته برده باشد به حبس از 6 ماه تا 3 سال محکوم خواهد شد.

با استناد به ماده 11 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری و تبصره آن، اصلاحیه ماده 104 قانون مجازات اسلامی، مجازات به نصف تقلیل یافته است.