خیانت در امانت مدیرعامل شرکت

همان طور که پیشتر توضیح داده شد تعریف جرم خیانت در امانت در ماده 674 قانون مجازات اسلامی می باشد که اشعار می دارد:

هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته ‌هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی ‌اجرت، به کسی داده شده و بنابراین بوده است که اشیاء مذکور، مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آن ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

ماده مذکور تعریف کلی از جرم خیانت در امانت بیان نموده و تمامی افراد و اشخاص را در بر می گیرد. اما در خصوص خیانت در امانت مدیران شرکت، ماده 258 قانون تجارت این گونه بیان می نماید:

اشخاص زیر به حبس تادیبی از یک سال تا سه سال محکوم خواهند شد:

1. رئیس و اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت که بدون صورت دارایی و ترازنامه یا به استناد صورت دارایی و ترازنامه مزور منافع موهومی ‌را بین صاحبان سهام تقسیم کرده باشند.

2 . رئیس و اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت که ترازنامه غیر واقع به منظور پنهان داشتن وضعیت واقعی شرکت به صاحبان سهام ارائه یا ‌منتشر کرده باشند.

3 . رئیس و اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت که اموال یا اعتبارات شرکت را برخلاف منافع شرکت برای مقاصد شخصی یا برای شرکت یا ‌موسسه دیگری که خود به طور مستقیم یا غیر مستقیم در آن ذینفع می ‌باشند، مورد استفاده قرار دهند.

4 . رئیس و اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت که با سوء نیت از اختیارات خود برخلاف منافع شرکت برای مقاصد شخصی یا به خاطر ‌شرکت یا موسسه دیگری که خود به طور مستقیم یا غیر مستقیم در آن ذینفع می ‌باشند، استفاده کنند.

نکته:

همان گونه که ملاحظه فرمودید در بند 3 و 4 ماده مذکور رئیس هیئت مدیره، اعضا هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت، امین اموال شرکت به حساب می آیند. برهمین اساس ایشان حقی جهت تصرف، مصرف نمودن و استفاده های شخصی از اموال شرکت ندارند.

ماده 674 قانون مجازات اسلامی یک قانون عام بوده است. اما ماده 258 قانون تجارت در خصوص مجازات مدیران شرکت، قانون خاص می باشد. برهمین اساس ماده 258 قانون تجارت جزء قوانین خاص می باشد. طبق قاعده و اصل قانونی، زمانی که در قانون خاص و اجرای آن ابهاماتی یا شک و شبهه ای وجود داشته باشد، حکم قانون عام اجرا خواهد شد. ماده 258 قانون تجارت حاوی مجازات خیانت در امانت کلیه مدیران شرکت اعم از رئیس و اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل می باشد.

لازم به ذکر است که چنان چه ماده 258 قانون تجارت اگر شامل مدیران شرکت های دیگر نشود ماده 674 قانون مجازات اسلامی به عنوان قانون عام آن ها را در بر می گیرد.

خیانت در امانت نسبت به سفته (خیانت در امانت سفته سفید امضا)

سپردن سفته در معاملات و قراردادها به عنوان تضمین گذاشته می شود. به دلیل رایج بودن، برخی از هموطنان با مشکلاتی از جمله خیانت در امانت سفته توسط طرف مقابلشان روبرو می شوند که نوین وکیل تصمیم دارد آن را بررسی نماید.

اسناد تجاری مانند چک و سفته که در معاملات کاربرد دارد جهت پرداخت وعده دار بوده است. اما در برخی نیز از معاملات به عنوان ضمانت قرارداد و یا تضمین پرداخت نیز می باشد. مثلاً شخصی که اتومبیلی را به صورت اقساط خریداری می کند و هرماه قسطی پرداخت می نماید جهت تضمین پرداخت اقساط خود و نشان دادن حسن نیت، سفته ای را نزد فروشنده می سپارد. در این جا ممکن است که شخص خریدار در متن سفته قید نماید که این سفته به عنوان تضمین و امانی می باشد. چنان چه خریدار اقساط خود را به صورت مرتب پرداخت نماید و فروشنده نسبت به سفته خریدار اقدام نماید. چرا که در متن سفته قید شده باشد جرم ایشان نیز خیانت در امانت می باشد. زیرا به صراحت در متن سفته قید شده است.

اما اگر در متن سفته ضمانت آن قید نشده باشد باید در دادسرا طرح شکایت نمود. البته در این مرحله کمی سخت تر می شود. زیرا باید امانی بودن سفته را در دادگاه اثبات نمود که با ارائه دادن قرارداد و مدارکی ضمانتی بودن سفته را در دادگاه اثبات نماید.

خیانت در امانت در فاکتور

قید واژه (امانت) در فاکتور یا رسید فروش، علتی در جهت امانی بودن کالا نزد خریدار نمی باشد. چنان چه خریدار از استرداد کالا خودداری می نماید، نمی توان به جرم خیانت در امانت از ایشان شکایت کیفری نمود.

برخی فروشندگان معتقد هستند که زمانی که کلمه امانت در متن قرارداد قید شده باشد در صورت بروز مشکل، می توانند به دلیل خیانت در امانت اقدام به شکایت کیفری نمایند.

در این گونه موارد شخص فروشنده می تواند در ابتدا اظهارنامه ای مبنی بر مسترد نمودن کالا برای خریدار ارسال نماید. بعد از اظهارنامه باید دادخواست حقوقی تقدیم دادگاه نمود. چون در جرم خیانت در امانت باید سپردن عین معین رخ دهد و نیز شرایط دیگر تا بتوان شکایت کیفری نمود. در نتیجه صرف نوشتن کلمه خیانت در امانت فاکتور کفایت نمی کند.

خیانت در امانت و فروش مال غیر

موسسه حقوقی نوین وکیل در خصوص تفاوت جرم خیانت در امانت با جرم فروش مال غیر، توضیح مختصری راجع به هر دو جرم داده خواهد شد تا بتوان حق مطلب را ادا نمود. لذا چنان چه نیاز به توضیحات و ارائه خدمات مشاوره بیشتری اشتید کلیک کنید تا مشاورین حقوقی متخصص پاسخگوی شما باشند.

فروش مال غیر (فروش مال دیگری)

در شرایطی خاص برای افراد و اشخاص موقعیتی پیش می آید که بر مال دیگری تسلط نموده و آن مال را به منزله مال خود به فروش می رسانند، به این عمل مجرمانه انتقال مال غیر می گویند.

طبق ماده 1 قانون راجع به انتقال مال غیر که اشعار می دارد: کسی که مال غیر را با علم به این که مال غیر است به نحوی از انحا عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند، کلاهبردار محسوب می شود و مجازات سنگینی دارد.

فروش مال غیر، جرمی جدا از جرم کلاهبرداری می باشد. اما مجازات هر دو جرم یکی است. پس در نتیجه هر شخصی که اقدام به فروش مال غیر کند به مجازات حبس از 6 ماه تا 3.5 سال طبق قانون کاهش مجازات تعزیری، پرداخت جزای نقدی برابر با مالی که تصاحب شده است و به رد مال محکوم خواهد شد. چنان چه مجرم، استخدامی دولت باشد به انفصال از خدمات دولتی محکوم می شود.

مسئله ای دیگر که در ماده مذکور می باشد این است که انتقال مال مشمول عین و منفعت می باشد. بنابراین هر کسی مال غیر را بدون مجوز قانونی اجاره دهد حکم این ماده شامل ایشان خواهد شد. طبق ماده 11 و در اصلاح ماده 104 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری تا مبلغ یک میلیارد ریال قابل گذشت می باشد.

خیانت در امانت

همان طور که پیشتر توضیح داده شد ماده 674 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته‌ هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی ‌اجرت، به کسی داده شده و بنابراین بوده است که اشیاء مذکور، مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آن ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

خیانت در امانت یعنی استفاده نمودن، تصرف کردن، از بین بردن و مفقود کردن مالی که از جانب صاحب مال به شخصی دیگر سپرده شده و قرار بر مسترد نمودن یا به مصرف معین رساندن آن مال بوده است که به طور کامل در بخش تعریف خیانت در امانت توضیح داده شده است که در اینجا مختصر توضیح می دهیم.

مطالعه کنید: خیانت در امانت چیست و مجازات خیانت در امانت به چه شکلی است؟

استعمال یعنی استفاده نمودن مال در غیر از آن چه که قرار بوده مثلاً دفتر کار شخصی را به عنوان استراحت کردن امانت می گیریم و ما به جای آن، در دفتر شروع به کسب و کار می کنیم.

تصاحب یعنی تصرف و برخورد مالکانه نسبت به مال امانت و از مسترد نمودن آن به مالک اصلی استنکاف کنیم. مثلاً مالی که در نزد ما امانت است بفروشیم یا با سوء نیت آن را تصاحب کنیم.

اتلاف به معنی از بین بردن و نابود کردن مال امانت گذاشته می باشد. مثلاً حیوان خانگی امانتی را غذا نداده و آن حیوان تلف شود و یا مثلاً در کنار پرنده امانتی از مواد شوینده قوی استفاده کنیم و باعث مرگش شود.

مفقود کردن یعنی دست یابی به مال امانتی را برای مالک مال، غیر ممکن بسازیم بدون از بین بردن مال. مثلاً قطعه طلای امانتی را در دریا بیندازیم. البته قابل ذکر است که اگر بر اثر بی احتیاطی و غفلت باشد امین، مرتکب جرم خیانت در امانت نشده است اما باید جبران خسارت نماید.

برای محقق شدن جرم خیانت در امانت باید مال امانی به واسطه مالک یا متصرف قانونی به امین سپرده شده باشد.

مال امانی می تواند عین مال باشد مثل وسیله نقلیه یا وسیله ای جهت تحصیل مال مثل چک یا سفته.

مقایسه خیانت در امانت و انتقال مال غیر (تفاوت خیانت در امانت و فروش مال غیر)

از توضیحات هر دو جرم می توان این گونه بیان نمود که محقق شدن جرم خیانت در امانت لازم است تا سپرده شدن مال امانی از جانب مالک یا متصرف قانونی باشد. اما جهت محقق شدن جرم انتقال مال غیر، سپردن مال ضروری نیست و نحوه به دست آوردن مال توسط مرتکب مهم نیست.

حال چنان چه مالی به شخصی سپرده شد و امین آن مال را به دیگری انتقال دهد، این فعل یا عمل در آن واحد مصداق هر دو جرم خیانت در امانت و انتقال مال غیر می باشد. زیرا انتقال مال، یک نوع رفتار مالکانه است و موردی از موارد تصاحب برخلاف نظر مالک می باشد. در این صورت تعدد معنوی جرم به وجود آمده و باعث می شود مجرم به تحمل مجازات شدیدتر (یعنی مجازات فروش مال غیر) محکوم شود.

خیانت در امانت همسر (خیانت در امانت نسبت به جهیزیه)

همان طور که قبلاً توضیح داده شد طبق ماده 674 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، اگر اثبات شود زوج یا زوجه مال خود را به صورت امانت به طرف دیگر سپرده باشد و وی برخلاف آنچه که قرارشان بوده استفاده کند یا از بین ببرد یا به دیگری انتقال دهد یا مفقود نماید و سوء نیت ایشان محرز شود در این حالت جرم خیانت در امانت محقق شده است و به این جهت مورد تعقیب کیفری قرار می گیرد.

زوجین را می توان نسبت به اموال یکدیگر امین تلقی کرد و چنان چه امین نسبت به مال همسر خود تعدی و تفریط کند. مثلاً از مال بدون اجازه استفاده نماید یا تلف یا منتقل نماید بدون این که به ایشان چنین اختیاری داده شده باشد بزه خیانت در امانت محقق شده است.

مثلاً زوج اقدام به فروش جهیزیه همسر خود کند بدون این که زوجه چنین اختیاری را به ایشان داده باشد یا طوری از آن ها استفاده نماید باعث تلف شدن آن گردد. در صورتی که همه ارکان جرم محقق شود می توان از زوج به جرم خیانت در امانت شکایت نمود.

نکته:

گاهی مثلاً اتومبیل زوج نزد زوجه امانت بوده اما زجه طبق قانون و توسط مراجع قضایی اتومبیل مذکور را به دلیل اجرا گذاشتن مهریه خود توقیف می نماید، این عمل زوجه جرم خیانت در امانت محسوب نمی شود.

مطالعه کنید: چک کیفری چیست؟

تفاوت جرم خیانت در امانت با اختلاس

با توضیحاتی که در خصوص جرم خیانت در امانت و جرم اختلاس داده شد تفاوت این دو را می توان اینگونه بیان کرد که:

موضوع هر دو جرم، مال است اما با این تفاوت که جرم خیانت در امانت مال اعم از منقول و غیر منقول می باشد ولی در جرم اختلاس مال فقط منقول می باشد.

جرم اختلاس یکی از مصادیق جرم خیانت در امانت است با این فرق که شخص اختلاس کننده مامور دولت و نسبت به اموال دولت یا اموال اشخاص که به دلیل شغل یا ماموریت به وی سپرده شده و ایشان مرتکب خیانت می شود.

تفاوت جرم خیانت در امانت با جرم کلاهبرداری

در جرم کلاهبرداری محصول جرم بردن مال دیگری است. در صورتی که بهره مند شدن مجرم (کلاهبردار) از آن مال شرط است. در حالی که در جم خیانت در امانت تنها وارد کردن ضرر به صاحب مال شرط می باشد حتی اگر شخص مجرم از مال نفعی نبرد.

در جرم کلاهبرداری مرتکب با متوسل شدن به عملیات و وسایل متقلبانه مال دیگری را تصاحب می کند. در حالی که در جرم خیانت در امانت مالک مال با تمایل و رضایت خود مالش را در اختیار مجرم می گذارد.

در جرم کلاهبرداری به محض این که مرتکب مال را بگیرد، جرم کلاهبرداری محقق شده است. اما جرم حیانت در امانت بعد از گرفتن مال فعلی مانند تصاحب، تلف کردن، مفقود نمودن و استفاده نمودن نیز باید صورت پذیرد تا جرم خیانت در امانت تحقق یابد.

در کلاهبرداری چنان چه شخصی مالی را نزد کلاهبردار بگذارد بر اثر حیله، فریب و مانور متقلبانه بوده یعنی اگر اینگونه رفتار نمی کرد مالک مال به هیچ وجه مالش را در اختیار کلاهبردار نمی گذاشت، ولی در خیانت در امانت تقلب و فریب وجود ندارد.

در نتیجه جایی که کلاهبردار با سوء نیت اقدامات متقلابانه را انجام داده تا خودش را نزد مالک مال امین نشان دهد و مالک مال او را شخصی امین تصور کند و مالش را به او بدهد بی شک جرم کلاهبرداری تحقق یافته است.

تفاوت جرم خیانت در امانت با جرم سرقت

طبق قانون جرم سرقت یعنی ربودن مال غیر بدون رضایت مالک، اما در جرم خیانت در امانت مالک، مال را با رضایت در اختیار مرتکب جرم قرار می دهد.

در جرم سرقت مال سرقتی حتماً باید قابلیت انتقال دادن را دشاته باشد. مثلاً نمی توان گفت که سارقی مغازه را به سرقت برده است. بلکه می توان گفت که اجناس مغازه را به سرقت برده است در صورتی که در جرم خیانت در امانت، مال می تواند غیر منقول باشد.

در جرم سرقت مال مسروقه باید دارای ارزش اقتصادی باشد یعنی قابل خرید و فروش باشد. اما در جرم خیانت در امانت چنین شرطی جایگاهی ندارد. زیرا امکان دارد فردی سندی را نزد دیگری امانت بگذارد و امین آن سند را از بین ببرد. در جرم سرقت باید محرز شود اسنادی که به سرقت رفته عرفاً ارزش اقتصادی دارد.

در جرم سرقت تنها رفتاری که با آن می توان گفت که سرقت محقق شده است ربودن است. اما در جرم خیانت در امانت رفتارهایی که باعث تحقق یافتن جرم خیانت در امانت می شود عبارتند از:

1 . استعمال (استفاده نمودن)

2 . تصاحب (مالکانه برخورد کند، بفروشد یا اجاره دهد)

3 . تلف نمودن (از بین بردن)

4 . مفقود نمودن (گم کردن)

خیانت در امانت مشاور املاک (خیانت در امانت بنگاه ماشین)

جرم خیانت در املاک توسط مشاورین املاک زمانی محقق می شود که یکی از طرفین مثل خریدار و فروشنده یا موجر و مستاجر و گاهی هر دوی آنان، مالی را مانند اسناد تجاری نظیر چک، سفته، پول، مال، رسید و غیره را به ایشان سپرده تا به شخصی دیگر یا طرف دیگر قرارداد و یا به ادارات یا سازمان های دولتی ارائه نماید.

به طور مثال فروشنده اسناد و مدارک منزل فروشی خود را به مشاور املاک می سپارد تا به اداره دارایی و شهرداری جهت انجام امور و دریافت استعلامات ارائه نماید. اما مشاور املاک، اسناد و مدارک را با سوء نیت استفاده و یا تصاحب نموده باشد این عمل خیانت در امانت به حساب می آید و قانون برای ایشان مجازات نیز در نظر گرفته است.

نحوه شکایت خیانت در امانت

دادگاه صالح، دادگاهی است که در محل وقوع جرم واقع شده باشد. محل وقوع جرم خیانت در امانت محلی است که در آن مال سپرده شده و همان جا مطالبه و شخص امانت دار از مسترد نمودن مال خودداری می کند.

در ابتدا مالک مال باید اظهارنامه ای جهت مطالبه مال امانی به نشانی امین ارسال نماید که در متن اظهارنامه به ایشان فرصت چند روزه داده شده که مال را مسترد نماید.

ارسال اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می پذیرد. بعد از اظهارنامه به تقدیم دادخواست می رسیم که این عمل هم از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می گیرد. پس از ثبت پرونده به دادسرای محل وقوع جرم ارجاع داده می شود. پرونده در دادسرا رسیدگی خواهد شد و چنان چه اسناد و دلایل در جهت محقق شدن جرم کافی باشد برای متهم کیفرخواست صادر شده و پرونده به دادگاه کیفری ارسال می شود. در غیر این صورت قرار منع تعقیب صادر خواهد شد.

چنان چه پرونده به دادگاه کیفری ارسال شد قاضی محترم بعد از رسیدگی تصمیم به رای می گیرد. البته لازم به ذکر است که احتمال دارد در دادگاه محکوم شود یا برائت صادر شود. در نتیجه صرف آمدن پرونده به دادگاه لزوماً محکومیت مجرم نیست.

مالک مال از دو طریق حقوقی و کیفری می تواند دادخواست یا شکواییه دهد. چنان چه بخواهد حقوقی اقدام نماید باید دادخواست استرداد آن مال را بخواهد. اما کمتر کسی این روش را می رود آن هم به دلیل این که پروسه رسیدگی و هزینه دادرسی بیشتر از راه کیفری است.

نکته ای که حائز اهمیت می باشد این است که حتی اگر متهم در دادگاه کیفری محکوم شود طبق رای کیفری مال توسط رای دادگاه به ایشان مسترد نمی گردد. بلکه باید حتماً جهت استرداد مال نیز دادخواست حقوقی مطرح نماید.

اما قانون در خصوص اینگونه مسائل امتیازاتی برای شاکی لحاظ نموده است که دادخواست حقوقی شاکی در دادگاه کیفری بیان شده و همزمان به دعوای حقوقی نیز رسیدگی خواهد شد.

شاکی در صورت داشتن شهود می تواند ایشان را به دادگاه معرفی نماید. و چنان چه رسیدی دال بر امانتی بودن مال باشد می تواند با مطرح نمودن شکایت خیانت در امانت، خواهان مسترد نمودن مال شده و آن را ضمیمه باقی اسناد و مدارک نماید.