امروزه چک برگشتی به یکی از بزرگ ترین مشکلات و معضلات در زمینه معاملات و روابط مالی مبدل شده است. این مسئله حجم بسیاری از پرونده های موجود در مراجعه قضایی را به خود اختصاص داده است. امروزه کمتر کسی از مشکلات چک برگشتی در معاملات بی خبر است. به همین دلیل آگاهی هر چند جزئی در رابطه با چک برگشتی برای تمام افراد در حوزه های روابط مالی، شخصی و کاری آن ها الزامی است.
چک، یکی از ابزارهای مهم برای سهولت در معاملات و مراودات مالی بین مردم است. در حقیقت چک یک نوع اعتبار خاص مالی به شمار می رود که از طرف بانک به یک شخص حقیقی یا حقوقی داده می شود. ولی متاسفانه این مفهوم مانند خیلی از مفاهیم دیگر در جامعه باید فهمیده نشده و از محل همین اعتبار که در قالب دسته چک های چند برگی به افراد داده می شود، مشکلات بسیاری را به وجود آورده است که یکی از آن ها چک برگشتی است.
از موضوعات مهم در رابطه با پرداخت چک وجود دارد آن است گاهی اوقات چک پرداخت نشده و در حقیقت، چک به صورت بلامحل صادر شده است. این نوع چک ها را که در بانک برگشت می خورند را به اصطلاح چک برگشتی می گویند.
چک برگشتی چیست؟
چک یکی از اسناد تجاری پرکاربرد است که امروزه مورد استفاده بسیاری از مردم قرار می گیرد. به همین دلیل قانون گذار برای ضمانت سلامت در استفاده از این اسناد تجاری مقرراتی را تدوین کرده است. عدم آگاهی نسبت به موضوعات مرتبط با چکريال می تواند موجب ایجاد مشکلاتی در این زمینه شود. یکی از موضوعات مهم در رابطه با پرداخت چک وجود دارد این است که برخی اوقات چک پرداخت نمی شود. در حقیقت چک به صورت بلامحل صادر شده است. چک های که در بانک برگشت می خورند را چک برگشتی می گویند.
| مقاله پیشنهادی: برات چیست و چه تفاوتی با سفته و چک دارد؟ |
قانون چک برگشتی چیست؟
امروزه برای بسیاری از افراد پیش آمده که چک را نزد شعب بانکی ببرند و حساب شخصی که از او چک گرفته اند، خالی باشد. براساس شرایط اقتصادی کنونی کشور و فرآیند افزایش تعداد چک های برگشتی، تدبیر لازم در راستای اصلاح قانون صدور چک و ساز و کارهای آن با هدف کاهش تعداد چک های برگشتی و افزایش اعتبار چک، کوتاه شدن پیگیری قضایی چک های برگشتی، مبنی بر درج کد رهگیری در گواهی نامه عدم پرداخت، پیش بینی شده است. طبق قانون چک برگشتی، چک بایستی به صورت نقد و بدون وعده صادر شود چرا که قرار است چک مانند اسکناس وسیله پرداخت نقدی باشد.
اجرای قانون چک برگشتی موجب هزینه بر بودن صدور چک بلامحل و امکان وصول وجه چک برگشتی را برای دارنده آن آسان تر می کند. قانون برگشتی چک به گونه ای است که صدور چک بلامحل را به عنوان یک جرم می داند. برای استعلام چک برگشتی از بانک مرکزی توسط کد ملی صورت می گیرد، در حقیقت باید توجه کنید قانون چک برگشتی به سود شخص دریافت کننده چک است تا بتواند از حق و حقوق خود دفاع کند. در برخی از شرایط منحصر به فرد، قانون شکایت چک برگشتی را به طرف حساب می دهد که حاوی جرم های کیفری است.
قوانین چک برگشتی و حکم جلب
گذشته از دستورالعمل بانک مرکزی براساس وصول چک برگشتی از سایر حساب های صادر کننده چک، می توان به اصلاحات انجام شده در قانون چک برگشتی اشاره کرد. قوانین چک برگشتی شامل موارد زیر است:
در قانون جدید برای صدور اجراییه، نیازی به مراجعه به محاکم دادگستری نیست و دارنده چک می تواند به صورت مستقیم به دایره اجرایی مراجعه کند و تامین مالی خود را برای وصل چک دریافت نماید. صدور چک باید تنها در سامانه چکاوک انجام شود و در این صورت چک های در وجه حامل و یا ظهر نویسی شده به صورت انشایی از اعتبار ساقط می شوند. این قوانین به منظور مقابله با صدور چک های بلامحل، کلاهبرداری و پولشویی اجرا خواهد شد.
حکم جلب یکی از اقداماتی که پس از برگشت زدن چک برگشتی و شروع تحقیقات مقدماتی و قبل از آغاز جلسات دادرسی اعم از دادرسی حقوقی و کیفری انجام می شود. وقتی که تحقیقات اولیه از طریق نیروی انتظامی محل سکونت صادر کننده چک انجام می شود حوزه قضایی 3 روز را به عنوان اخطار حسن نیت در نظر می گیرد. صادر کننده چک مکلف است در این 3 روز رضایت دارنده چک را جلب کند در غیر این صورت حکم جلب وی صادر می شود.
| مقاله پیشنهادی: چک کیفری چیست |
چک برگشتی چه زمانی حقوقی می شود؟
شاید برخی از افراد گمان می کنند که چک برگشتی زمانی حقوقی می شود که ارزشی ندارد و غیر قابل پیگیری است. در صورتی که این طور نیست. در چک های حقوقی تنها صادرکننده قابل تعقیب و مجازات کیفری نیست. ولی می توان خواستار توقیف اموال و دارایی صادر کننده چک برگشتی را کرد. بنابراین دادگاه نیز حکم پرداخت مبلغ چک را خواهد داد. مگر این که با دفاعیات صادر کننده اثبات شود که به صورت کلی طلبی وجود ندارد. یا این که چک بابت ربا صادر شده است یا به هر دلیلی دارنده چک استحقاقی ندارد.
در تمام شرایط می توان وجه چک را در قالب دعوای حقوقی طرح کرد. ولی در موارد زیر به سبب عدم امکان تعقیب کیفری ضرورتاً بایستی دعوا به شکل حقوقی طرح شود:
1. چنان چه چک مدت دار باشد.
2. زمانی اثبات شود چک بابت تضمین انجام معامله یا تضمین تعهدی صادر شده باشد.
3. چنان چه اثبات شود چک سفید امضاء صادر شده باشد.
4. چنان چه اثبات شود چک بدون تاریخ صادر شده است.
5. چنان چه وصول چک منوط به تحقق شرطی باشد.
6. چنان چه چکی بابت معاملات نامشروع و ربا صادر شده باشد.
7. هرگاه دارنده چک تا 6 ماه بعد از تاریخ چک، برای دریافت مبلغ آن به بانک مراجعه نکند یا تا 6 ما بعد از صدور گواهی عدم پرداخت (همان برگشت چک) شکایت نکند.
نحوه وصول چک برگشتی
سه روش برای وصول چک برگشتی از بانک وجود دارد. اولین روش، شکایت کیفری از صادر کننده چک است که منتهی به مجازات جبس و جزای نقدی می شود. قابل ذکر است در این روش فقط موجب مجازات صادر کننده چک می شود و باید برای وصول وجه چک باید از روش مطالبه وجه چک به روش حقوقی اقدام نمایید. در این صورت باید درخواست مطالبه وجه چک را به دادگاه ارائه کرد. روش دیگر وصول وجه چک، وصل چک به روش ثبتی است که با معرفی اموالی از صادرکننده چک و از طریق اداره ثبت صورت می گیرد. نکته قابل توجه این است که کوتاه ترین و مطمئن ترین روش برای وصل چک، شیوه کیفری است. چرا که اغلب صادر کننده چک برای روبه رو نشدن با مجازات های کیفری وجه چک را پرداخت می کند.
مطالبه وجه چک از دادگاه
برخی تصور می کنند برای دریافت وجه چک برگشتی توسط دادگاه، تنها باید شکایت کیفری صورت گیرد. در حالی که حتی چنان چه این شکایت به نتیجه برسد، دادگاه فقط حکم به مجازات حبس خواهد داد. بنابراین در رابطه با طلب دارنده اظهار نظر نمی کند. در رابطه با چک کیفری و هم چک های حقوقی، دادگاه فقط در صورتی حکم به پرداخت مبلغ چک در وجه دارنده چک می دهد که دارنده به عنوان متقاضی، فرم مخصوص دادخواست را تکمیل و با پرداخت هزینه دادرسی توسط ابطال تمبر و دیگر تشریفات قانونی، آن را تحویل دفتر دادگاه کند. در غیر این صورت دادگاه قانوناً قادر نیست حکمی در مبنای پرداخت مبلغ چک صادر کند. البته در بسیاری از موارد، صادر کننده به دلیل ترس از مجازات، خود مستقیما مبادرت به پرداخت چک می کند. در این صورت زحمت تقدیم دادخواست نیز از دوش دارنده چک برداشته خواهد شد.
| مقاله پیشنهادی: سفته چیست؟ و چه کاربردی دارد؟ |
مجازات چک برگشتی و چک بی محل
برگشت چک تنها در شرایط خاصی جرم به حساب می آید. آن هم زمانی است که چک برگشتی بلا محل تلقی شود.
مجازات چک برگشتی
براساس ماده 7 قانون صدور چک، صدور چک با مجازات رو به رو است و مجازات شامل موارد زیر است:
- مبلغ چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال: تا ۶ ماه حبس
- مبلغ چک از ۱۰ میلیون ریال تا ۵۰ میلیون ریال: ۶ ماه تا ۱ سال حبس
- مبلغ چک بیشتر از ۵۰ میلیون ریال: ۱ تا ۲ سال حبس و ۲ سال ممنوعیت از داشتن دسته چک
چنان چه چک های بلامحل در تعداد باشد، طبق مجموع مبالغ چک های برگشتی محکومیت صورت می گیرد.
تبصره:
چنان چه این مجازات شامل مواردی باشد که اثبات شود چک های بلامحل در قبال معاملات نامشروع و یا بهره و ربا صادر شده نمی شود. در غیر این صورت بر میزان مجازات فرد اضافه خواهد شد.
برگشت زدن چک را با شکایت کردن آن یکی ندانید
شاید شما نیز همانند مردم گمان کنید که با برگشت زدن چک تمام موارد حقوقی آن به جریان می افتد. ولی به این صورت نیست. پس از برگشت زدن چک، باید شکایت کیفری یا دادخواست حقوقی خود را به مراجع قضایی ارائه دهید. برای این منظور از زمان دریافت گواهی عدم پرداخت، تنها 6 ماه برای شکایت وجه چک فرصت دارید. بنابراین حواستان به این مدت زمان باشد.
با این ۴ شرط می توانید به سادگی نسبت به برگشت زدن چک اقدام کنید
چنان چه چکی در دست داشتید و برای وصول آن به بانک مراجعه نمودید ولی نتوانستید پولی را دریافت کنید. بهتر است که بدانید در این شرایط قادر هستید چک را برگشت بزنید:
1. نبود وجه نقد در حساب و یا کافی نبودن آن
2. صدور دستور عدم پرداخت وجه چک از سمت صاحب حساب به بانک
3. تنظیم اشتباه چک یا وجود چک به صورت غلط مانند مطابقت نداشتن امضاء، اختلاف در مطالب چک، قلم خوردگی
4. صدور چک از حسابی که مسدود است.
در صورتی که نیاز به مشاوره و خدمات حقوقی دارید می توانید با کارشناسنان ما در موسسه حقوقی نوین وکیل تماس بگیرید.
