عسر و حرج چیست؟
عسر و حرج یک قاعده فقهی می باشد که در روابط میان زوجین صورت می پذیرد. چنانچه زن با دشواری و مشقت خارج از عرف در زندگی مشترک خود با همسر روبرو شود و ادامه آن برای ایشان غیر قابل تحمل باشد می تواند طبق قانون و از طریق دادگاه از همسر خود طلاق بگیرد. اما قبل از هر چیز باید اطلاعاتی درخصوص این قاعده فقهی (عسر و حرج) و شرایط آن داشته باشد.
همانطور که بیان شد عسر و حرج یعنی به وجود آمدن شرایطی که ادامه دادن به زندگی از سوی زوجه با سختی همراه بوده و تحمل آن بسیار دشوار است. در این صورت زوجه می تواند به استناد ماده 1130 قانون مدنی طی شرایطی که در ذیل آمده است درخواست طلاق نماید، این شرایط عبارتند از:
شرط اول: فعلیت داشتن عسر و حرج به این معنا که موضوع و دلیلی که باعث دشواری و سختی زندگی شده و شرایط را برای زوجه مشقت بار کرده در زمان درخواست طلاق و صادر شدن حکم طلاق وجود داشته باشد. در نتیجه اگر علت از بین رفته باشد و به صرف اینکه قبلاً آن شرایط وجود داشته است دلیلی بر طلاق نیست.
شرط دوم: نوعیت داشتن عسر و حرج و همچنین موردی که باعث عسر و حرج زوجه شده است را عرف بپذیرد و تایید کند.
شرط سوم: زوجه بتواند عسر و حرج را در دادگاه ثابت نماید. به این معنا است که چون زوجه مدعی است پس می بایست ایشان عسر و حرج را ثابت نماید. مصادیقی که باعث عسر و حرج می شود و زوجه می تواند از آن ها استفاده نماید در متن ماده 1130 قانون مدنی ذکر گردیده است لذا متن کامل ماده 1130 قانون مدنی به این شرح است:
ماده 1130 قانون مدنی – در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنان چه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود.
تبصره (۱۳۸۱/۴/۲۹) – عسر و حرج موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه‌ی زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد و موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر و حرج محسوب می‌گردد:
1.ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.
- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.
3.محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.
- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.
5.ابتلای زوج به بیماری‌های صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.
موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود، حکم طلاق صادر نماید.
