لازم است که همه افراد درباره مسائل قانونی نکاح، طلاق، تقسیط مهریه و حضانت مطالعاتی داشته باشند. مهریه مهم ترین و برجسته ترین جزء ازدواج است. مهریه از مسائلی است که بعد از طلاق به دغدغه اصلی زوجین تبدیل می شود.
زمانی که زوج توانایی پرداخت کامل مهریه را نداشته باشد از طریق دادگاه درخواست قسط بندی می کند. نکته قابل توجه این است که زوج حتما باید ثابت کند که توانایی پرداخت ندارد. در این صورت دادگاه یا قاضی با توجه به شرایط زندگی و درآمد وی مهریه را قسط بندی می کند.
تقسیط مهریه چیست؟
تبدیل شدن مهریه زن به اقساطی که مرد توانایی پرداخت آن را داشته باشد تقسیط مهریه می گویند. معمولا این تقسیط بر اساس میزان درآمد مرد، توانایی مالی او و میزان هزینه های خود و افراد تحت تکفلش صورت می گیرد. به تعریف ساده تر اقساط مهریه به گونه ای است که مرد بتواند آن را پرداخت کند. معمولا توسط قانون میزان خاصی برای اقساط مهریه تعیین نشده است. بلکه اندازه آن در زمان درخواست توسط قای یا توافق طرفین تعیین می گردد.
شرایط تقسیط مهریه
آقایانی که توانایی پرداخت کامل مهریه به همسر خود را ندارند می توانند از قانون تقسیط مهریه استفاده کنند. اما این تقسیط دارای شرایطی است که در ادامه به توضیح آن می پردازیم. زن بعد از وقوع عقد و خواندن خطبه عقد بر اساس قانون مالک مهریه می شود. حتی اگر ازدواجی صورت نگرفته باشد و زوجین در دوران عقد باشند زن می تواند مهریه را طلب کند.
به عبارت دیگر لازمه تعلق مهریه به زن عقد نکاح است. مطالبه مهریه از طریق زوجه تنها در هنگام جدایی و به معنی فسخ نکاح نیست. بلکه خانم مالک مهریه است و هر زمانی که بخواهد می تواند آن را از شوهر خود طلب کند. مرد موظف است که تحت هر شرایطی مهریه زن را به او پرداخت کرده و دین خود را ادا کند.
اگر مهریه تعیین شده در زمان نکاح بیشتر و فراتر از تمکن مالی مرد باشد او نمی تواند مهریه را پرداخت کند. اما این عدم توانایی پرداخت مهریه را ساقط نمی کند. بلکه مرد می تواند از طریق امکان پرداخت قسطی اقدام کند و از دادگاه بخواهد که مهریه را برای وی قسط بندی کنند. تقسیط مهریه با ثابت کردن اعسار توسط مرد امکان پذیر است. اعسار به معنایی عدم توانایی مالی مرد در پرداخت دین است. این عدم توانایی می تواند به صورت دائمی باشد یعنی به طور کلی هیچ وقت نتواند مهریه را یکجا پرداخت کند.
همچنین می تواند به صورت موقتی باشد به این معنی که در زمان پرداخت مهریه مرد به دلایلی به اموال خود دسترسی نداشته باشد. پس مهم ترین شرط و دلیل تقسیط مهر اثبات عسر و عدم توانایی مالی برای پرداخت کل مهریه است. بنا به حکم قاضی میتواند مهریه را به صورت تقسیط پرداخت کند.
بعضی از اموال در قانون به عنوان استثنا در پرداخت دین در نظر گرفته شده اند. اگر مردی این اموال را داشته باشد نیز می توانند ادعای اعسار داشته باشد. به عبارت دیگر مرد زمانی معسر است که بجز استثنا های دین اموال دیگری نیز نداشته باشد.
مستثنیات دین در تقسیط مهریه
به طور معمول مهریه از اموال زوج پرداخت می شود اما اگر اموال مرد در حد مستثنیات دین باشد تقسیط مهریه صورت می گیرد. طبق ماده 65 قانون اجرایی احکام مدنی اموال استثنا دین شامل موارد است:
- مرد در منزلی سکونت داشته باشد که در شان و حد وی باشد و متناسب با حالت اعسار او باشد. اما اگر منزل مرد دارای قیمت و ارزش بالایی باشد نمی توان اعسار را با آن ثابت کرد و خانه برای مهریه توقیف می شود.
- اسباب و اثاث زندگی مرد در حد نیاز و برای رفع زندگی عادی و روزمره او و افراد تحت تکفلش کافی باشد. در صورت وجود وسایل اضافه و گران قیمت و بیش از اندازه توسط دادگاه برای پرداخت مهریه ضبط می شود.
- مرد باید در خانه به اندازه رفع نیاز آذوقه داشته باشد تا اعسار برای وی ثابت شود.
- کتاب های علمی و ابزار تحقیقاتی مرد باید در اندازه و شان وی باشد. وجود کتاب های گران قیمت و ابزار های ارزشمند و همچنین گنجینه های قدیمی برای پرداخت مهریه استفاده می شود.
- وسایل و ابزار کار مرد در حد رفع نیاز او برای کسب درآمد نگه داشته می شود. بقیه ی این ابزار برای پرداخت مهریه مورد استفاده قرار می گیرد.
- در زوج های که مستاجر هستند مقدار رهن و اجاره ای از مال مرد برداشته نمی شود که بدون آن مرد دچار حرج شود.
تقسیط مهریه در طلاق توافقی
معمولا تقسیط مهریه در طلاق های توافقی اصل بر توافق طرفین است. در صورت وقوع این نوع طلاق زوجه و زوج در خصوص مهریه و سایر مطالبات با هم توافق می کنند. پرداخت مهریه در طلاق توافقی بدون دخالت دادگاه و طبق نظر و اتفاق رای طرفین صورت می گیرد. خیلی از خانم ها هستند که در ازای طلاق مهریه خود را کامل می بخشند.
گروهی دیگر از خانم ها به گرفتن قسمتی از مهریه و جدایی رضایت می دهند. اما تعدادی از خانم ها اقدام به قسط بندی توافقی مهریه می کنند. برای اعمال این تقسیط قانون خاصی وجود ندارد و از نظر دادگاه توافق طرفین کافی است.
روش های تقسیط مهریه
مرد برای تقسیط مهریه لازم است ابتدا به دادگاه درخواست خود را بر اساس اعسار از مهره ارائه دهد. در این حالت مرد برای درخواست قسطی کردن مهریه ابتدا باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند. زوج باید درخواست اعسار خود را در این دفاتر تحت عنوان دادخواست ثبت کند. آقایان باید تمامی مدارک خود که ثابت کننده عسر هستند را برای تنظیم دادخواست ارائه دهد.
علاوه بر این مدارک باید استشهاد شهود برای اعسار مرد ضمیمه دادخواست تقسیط شود. دادگاه بر اساس توانایی، درآمد و حقوق مرد میزان قسط ها را تعیین می کند. هرچه درآمد زوجه بیشتر باشد مبلغ قسط ها نیز بیشتر است. معمولا دادگاه در پاسخ به دادخواست تقسیط ابتدا مبلغی را به عنوان پیش قسط تعیین و سپس بقیه را قسط بندی می کند.
آیا قسط بندی مهریه شامل تمامی درآمد مرد می شود؟
قسط بندی مهریه شامل تمام درامد مرد نمی شود بلکه قسمتی از درآمد او است. به بیان ساده قسمتی از درآمد مرد که برای زندگی روزمره وی کافی باشد نگه داشته می شود و بقیه آن تقدیم زوجه می شود. زمانی که مرد از پرداخت قسط ها خودداری کند زن می تواند از وی شکایت کند و حکم جلب نیز بگیرد.
مدارک لازم برای تقسیط مهریه
همانطور که پیش تر گفته شد مدارک لازم برای تقسیط مهریه باید به دادگاه ارائه شوند. حال این سوال پیش می آید که مدارک و اسنادی که باید ضمیمه دادخواست شوند شامل چه مواردی هستند. پاسخ به این سوال در موارد زیر خلاصه می شود.
1- رای دادگاه یا دادنامه با مضمون پرداخت مهریه به زن توسط مرد اولیمن مدرک لازم برای دادخواست تقسیط است.
2- مرد باید دو نفر از اقوام یا دوستان خود را که از میزان توانایی مالی او آگاه هستند به عنوان شاهد معرفی کند. این افراد باید شهادت بدهند که زوج توانایی پرداخت مهریه کامل را ندارد. معمولا استشهاد بر روی برگ کاغذ نوشته می شود و توسط شاهدین مهر و امضا می گردد. همچنین از این مدارک برای تعدیل مهریه هم می توان استفاده کرد.
3- مرد باید لیستی از کلیه اموال منقول و غیر منقول خود را به دادگاه ارائه دهد. همچنین همراه این مدارک لازم است که مرد صورت حساب بانکی خود در طول یک سال اخیر را نیز باید ضمیمه دادخواست خود کند. برای ارائه صورت حساب و اموال فرم هایی در دفاتر خدمات قضایی وجود دارند که باید آنها تهیه و تکمیل شود.
مواردی که در مورد تقسیط مهریه باید دانست
موارد مهمی وجود دارند که در تقسیط مهریه لازم است به آنها توجه شود.
- پرداخت مهریه می تواند قبل از طلاق باشد و همچنین می تواند به بعد از طلاق نیز موکول شود.
- اگر پرداخت آن به زوجه بعد از طلاق باشد برای ازدواج مجدد هیچ مشکلی به وجود نمی آورد.
- همچنین ازدواج مجدد مانع از دریافت مهریه ازدواج قبلی نیست. 110 عدد سکه یا معادل پولی آن در مهریه اگر پرداخت نشود ضمانت اجرایی جلب دارد. پس در حالت اقساط هم اگر پرداخت نشود زوجه می تواند به صورت قانونی اقدام کند. زوجه می تواند زوج را ممنوع الخروج کند. در این صورت تا زمانی که مرد اقساط مهریه را به طور کامل پرداخت نکند نمی تواند از کشور خارج شود.
- معمولا در طلاق های توافقی که بر سر مهریه نیز توافق شده ادعای مرد مبتنی بر عدم توانایی پرداخت پذیرفته نمی شود. بنابراین دادگاه نه تنها اعسار را نمی پذیرد بلکه دادخواست تعدیل اقساط را نیز رد می کند زیرا اصل بر توافق زوجین است.
- در زمان پرداخت مهریه قسطی زن و شوهر می توانند درخواست ارائه قبوض اقساطی توسط دفاتر طلاق بدهند. برای مهریه های بالای 110 سکه امکان جلب همسر وجود ندارد. در این مورد حتی اگر توافقی هم صورت گرفته باشد علیه زوج حکم جلب صادر نمی شود. در این حالت زن می تواند اقدام به توقیف اموال مرد برای باقی مانده مهریه کند. همچنین اگر زوج کارمند باشد زوجه می تواند یک سوم تا یک چهارم حقوق او را توقیف و دریافت کند.
