برای ایجاد نظم در جامعه حقوق و قوانینی بوجود آمد که به مسائلی در دنیای واقعی میپردازد. از جمله مسائل واقعی در دنیا پایان دادن به توافقاتی از که دو شخص یا چند شخص با یک دیگر منعقد می کنند. در حقوق به آن انحلال می گویند که چندین روش صورت می گیرد. انحلال به دو صورت اقاله یا فسخ انجام میگیرد. اصطلاح فسخ قرارداد برای کسانی که اقدام به انعقاد یا انحلال قرار داد می کنند آشنا است و با آن سر و کار داشته اند لازم است که بدانید فسخ در قانون و عرف با یک دیگر متفاوت است به همین دلیل قصد داریم در این مقاله به بیان فسخ قرارداد و حق فسخ در عقد لازم و حق فسخ در عقد جایز بپردازیم پس با ما همراه باشید.
حق فسخ چیست؟
همانطور که در بالا اشاره کردیم اصطلاح حق فسخ یک اصطلاح رایج بین کسانی است که اقدام به انعقاد قرارداد می کنند.
از جمله مواردی که به طرفین قرارداد امکان انحلال ان را می دهند حق فسخ می باشد. در حقیقت حق فسخ اختیاری است که شخص قانون گذار به طرفین عطا کرده است تا هر طرف به دلیل وجود شرایط مشخص قادر به ختم قرارداد باشد.
در اصطلاح حقوقی حق فسخ را خیار فسخ یا شرط فسخ می گویند به طور کلی این حق به طرفین داده می شود که با اراده و آگاهی تصمیم به انحلال بگیرد.
از آنجا که حق فسخ قرارداد در عقود لازم و عقود جایز متفاوت است در ادامه قصد داریم حق فسخ در عقد لازم و جایز را به طور کامل شرح دهیم.
حق فسخ در عقد لازم
عقدی که میان دو طرف لازم الاجرا می باشد عقد لازم است و هیچ کدام از طرفین قادر به پایان دادن آن بدون دلیل قانونی نمی باشند.
عقد لازم بر اساس ماده ۲۱۹قانون مدنی:عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشدبین متعالمین و قائم مقام قانونی آنها لازم الاتباع است، مگراینکه به رضای طرفین اقاله و یا به علت قانونی فسخ شود.
بر اساس ماده بیان شده فسخ عقد لازم زمانی امکان پذیر می باشد که قانون به علت وجود یکی از خیارات حق فسخ را به طرفین داده است به طور مثال اگر به علت خیار عیب در معامله ایرادی وجود داشته باشد طرفین قادر به فسخ قرارداد هستند. یک دلیل قانونی برای فسخ عقد لازم کافی می باشد.
البته این نکته نیز حائز اهمیت می باشد که طرفین قرارداد می تواند برای خاتمه قرارداد توافق کنند که به این عمل تفاسخ یا اقاله میگویند.
حق فسخ در عقد جایز
عقد جایز بر اساس ماده ۱۸۶قانون مدنی عبارتند از: عقد جایز عقدی این که دو طرف قرارداد میتوانند هر زمان که بخواهند آن را فسخ می کند.
بدین ترتیب فسخ قرارداد در عقد جایز کار بسیار راحت و با اراده طرفین صورت خواهد گرفت. و برای این کار نیازی به تشریفات خاص و ویژه ای نمی باشد.
مبنای فسخ
مبنای فسخ متفاوت است یعنی اینکه فسخ قرارداد بر اساس توافق طرفین یا حکم مستقیم قانون صورت می گیرد.
توافق طرفین:
طرفین قرارداد قادر هستند ضمن عقد قرارداد برای هر دو طرف معامله یا شخص ثالث حق فسخ قرارداد قرار دهد. به طور متال هنگامی که شخص یک ماشین الات تولیدی را خریداری می کند در قرارداد شرط می کند که طرفین یا شخص ثالث در صورت تمایل میتوانند معامله را فسخ کنند که در اصطلاح به آن خیار شرط می گویند.
مطابق ماده ۳۹۹قانون مدنی : در عقد بیع ممکن است شرط شودکه در مدت معین برای بایع یا مشتری یا ار دو شخص خارجی اختیار فسخ معامله باشد.
مطابق ماده ۴۰۰قانون مدنی: اگر ابتدای مدت خیار ذکر نشده باشد ابتدای آن از تاریخ عقد محسوب است، در غیر این صورت تابع قرارداد متعالمین است.
حکم مستقیم قانون
در برخی از موارد برای جلوگیری از ضرر و زیان طرفین معامله به طور مستقیم به یکی از آنها حق فسخ قرار داد را می دهد. البته این ضرر ممکن است به صورت ناخواسته به یکی از دو طرف معامله وارد شود. برای مثال شخصی خانه ای را برای مدت معین اجاره کند و پس از گذشت زمان سکونت در آن ممکن نیست در چنین وضعیتی فرد بر اساس ماده ۴۷۸و۴۷۹قانون مدنی حق دارد عقد اجاره را فسخ نماید.
براساس ماده۴۷۸قانون مدنی: هر گاه معلوم شود عین مستاجره در حال اجاره معیوب بوده، مستاجر می تواند اجاره را فسخ کند یا به همان نحوی که بوده است، اجاره را با تمام اجرت قبول کند اما اگر موجر رفع عیب کند به نحوی که به مستاجر ضرری نرسد، مستاجر حق فسخ ندارد.
براساس ماده ۴۷۹ قانون مدنی : عیبی که موجب فسخ اجاره می شود، عیبی است که موجب نقصان منفعت یا صعوبت در انتفاع باشد.
شرایط فسخ قرارداد
- قصد: یکی از طرفین قرارداد باید انحلال قرار داده را اراده کند.
- رضا: شخص فسخ کننده قرارداد باید به فسخ معامله راضی باشد و اگر با اکراه انجام دهد این فسخ اثر حقوقی نخواهد داشت.
- اهلیت: کسی که قصد فسخ دارد باید اهلیت داشته باشد یعنی از نظر عقل و سن او مشکلی نباشد.
موارد فسخ معامله
خیار حق بر هم زدن معامله است و خریدار و فروشند در صورت وجود موارد زیر حق بر هم زدن معامله را دارند.
- مجلس خیار :طرفین معامله از مجلس معامله متفرّق نشوند.
- خیار غبن: یکی از طرفین معامله مغبون شده باشد.
- خیار شرط: طرفین باید در قرار داد منعقد کنند که تا مدت معینی یکی از آنها حق فسخ قرارداد را دارد.
- خیار تدلیس: یکی از طرفین مال خود رو بهتر و با کیفیت تر نشان دهد و قیمت مال را بیش از ارزش واقعی بیان کند.
- خیار تخلف شرط: یکی از طرفین شرط بر انجام کاری یا تحویل گرفتن مال به صورت خاص اما به آن عمل نکند در این صورت شخص دیگر قادر به بر هم زدن معامله است.
- خیار عیب: وجود عیب در جنس
- خیار شرکت: اگر بخشی از مال فروخته شده متعلق به شخص دیگر باشد که راضی به این معامله نیست خریدار می تواند معامله را بر هم زد و از فروشنده درخواست پول کند.
- خیار رویت: عدم وجود خصوصیات جنسی معین که از سوی فروشنده بیان شده در جنس یا کالا نباشد طرف دیگر قادر بر برهم زدن معامله می باشد.
- خیار تاخیر: پرداخت پول به صورت نقد و عدم دریافت جنس تا سه روز و اگر شرط پرداخت پول و تاخیر تحویل جنس نشده باشد طرف دیگر قادر است که معامله را به هم بزند.
- خیار حیوان: اگر معامله بر سر حیوان باشد طرفین می توانند تا سه روز معامله را بر هم بزنند.
- خیار تعذر تسلیم: عدم تحویل جنس توسط فروشنده در این صورت شخص خریدار قادر بر به هم زدن معامله است.
آثار فسخ قرارداد
اثر فسخ متوجه آینده می باشد یعنی هنگامی که عقد قرار داد فسخ میشود آثار آن نیز قطع خواهد شد. منافع معامله نیز تا زمان فسخ قرارداد متعلق به شخص است که براساس عقد مالک آن شده است و پس از فسخ قرار داد منافع معامله متعلق به شخصی خواهد بود که به واسطه فسخ مالک شده است.
سخن پایانی
سعی کردیم در این مقاله فسخ قرارداد را به طور کامل شرح دهیم امید است که در این مقاله به سوالات و ابهامات شما پاسخ داده باشیم.
شما می توانید به صرف زمان اندک و با مطالعه مقاله های سایت ما در باره مسائل حقوقی اطلاعات لازم را کسب کنید.
اگر شما در باره فسخ قرارداد سوالی دارد؟ و دوست دارید با یک کارشناس حقوقی مشورت کنید ما به شما پیشنهاد می کنیم که از کارشناسان حقوقی وکیل نوین کمک بگیرید.
