شرایط اعمال حکم قصاص چیست؟

در قانون براساس نوع جرمی که اتفاق می افتد، مجازات های متعددی نیز در نظر گرفته می شود. انواع مجازات اصلی در قانون ناشی از همین دسته بندی هستند. مجازات حدی، مجازات تعزیری و دیه، قصاصا هر کدام یک نوع مجازات اصلی محسوب می شوند که در قواعد مرتبط به هرکدام در قانون معین شده است. قصاص یکی از مجازات های اصلی در قانون محسوب می شود. ولی معمولا مردم حکم قصاص را با اعدام اشتباه می گیرند و تفاوت اعدام و قصاص را نمی دانند.  بنابراین در این مقاله قصد داریم به بررسی شرایط حکم قصاص بپردازیم.

تعریف حکم قصاص

قصاص از ریشه کلمه “قص” به معنی پی گیری کردن چیزی است. قصاص در اصطلاح به معنی قتلی است که به همراه قتل دیگری می آید و در جایی دیگر قصاص به معنای پی گیری کردن اثر جنایت به شکلی که قصاص کننده (اولیای دم) همان جنایتی را برجانی وارد کنند که جانی بر او یا مقتول وارد کرده است.

مقاله پیشنهادی: تمکین چیست و شامل چه مواردی می شود؟

تعریف حکم قصاص در قانون مجازات اسلامی

قانون کشور ما از دلیل های شرعی گرفته می شود. در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نیز در رابطه با مجازات قصاص موضوعاتی را مطرح کرده است. براساس ماده 289 الی 295 در رابطه با جنایت برنفس و حکم آن که قصاص است سخن به میان آورده است.

قانون مجازات اسلامی جنایات را بر 3 نوع بیان می کند که شامل موارد زیر است:

الف- جنایات عمدی

ب- جنایات غیر عمدی که غیر عمدی دسته بندی می شود به شبه عمدی و خطایی.

بنابر قانون مجازات، چنان چه شخصی به قصاص محکوم می شود که نوع وارد شده جنایت عمدی باشد. به بیان دیگر از یک سمت هم قصد فعل را داشته باشد و هم قصد نتیجه یا از سمت دیگر قصد فعل را دارد و نوع وسیله هم کشنده است. اما قصد نتیجه ندارد و قصد انجام فعل را نسبت به مجنی علیه ای دارد که حاوی شرایط عادی نیست مانند بیمار یا کودک. در این سه مورد جنایت عمدی و فرد به قصاص محکوم می شود.

مجازات قصاص چیست؟

برحسب قانون کیفری ایران، قصاص مجازات کسی است که براساس قانون به دیگری جنایت وارد کرده باشد. معمولا قصاص با اعدام اشتباه گرفته می شود. گرچه هر دو این مجازات، مجازات بدنی محسوب می شوند. ولی مجازات اعدام فقط برای سلب حیات از مجرم به کار گرفته می شود. در حالی که حکم قصاص هم برای سلب حیات و هم برای اعضای بدن به کار گرفته می شود.

مقاله پیشنهادی: جرایم اقتصادی چیست و انواع آن

شرایط اعمال مجازات قصاص

مجازات قصاص در شرایط ویژه ای اعمال می شود که در رابطه با قانون مجازات اسلامی سال 1392 به پرداخته شده است. در این جا شرایط اعمال مجازات قصاص را برای شما بیان می کنیم:

برای اعمال قصاص اولا باید دین مرتکب و قربانی یکی باشد. به همین سبب مسلمانی که کافری را به قتل برساند در قانون ما قصاص نمی شود.

دومین شرایط اعمال قصاص این است که مرتکب جرم، پدر یا جد پدری قربانی نباشد.این مجازت نسبت به پدر و جد پدری اعمال نمی گردد.

شرط بعدی این است که مرتکب، در زمان اعمال جنایت عاقل بوده باشد.

مورد بعدی در رابطه با اعمال قصاص این است که چنان چه قربانی مهدورالدم باشد ( کسی که خونش هدر است) مجازات قصاص متوجه مرتکب نیست.

علاوه براین باید گفت که مجازات اعدام غیر قابل بخشش و مجازات قصاص ق اولیاء دم و قابل بخشش است. به عبارتی دیگر می توان گفت که قصاص عام تر از اعدام است. در نتیجه می توان گفت قصاص دو نوع است قصاص نفس، قصاص عضو.

قصاص نفس وقتی رخ می دهد که جنایتی منجر به مرگ شخصی شود. البته قصاص فقط مرتبط با جرائم عمدی بوده است. چنان چه کسی به صورت غیر عمد یا در دفاع مشروع از خودش موجب مرگ شخصی شود، قصاص نخواهد شد.

قصاص عضو وقتی رخ می دهد که یکی از اعضای بدن بر اثر جنایتی آسیب ببیند.

فرق اعدام با قصاص

اولین و مهمترین تفاوت اعدام با قصاص این است که اعدام مجازاتی است که به زندگی شخص پایان می دهد. اما قصاص هم برای پایان دادن به زندگی و هم برای مجازات نقص عضو مورد استفاده قرار می گیرد.

برای این که مجازات قصاص از طریق قاضی صادر شود، فردی که از وقوع یک جرم ضرر کرده است باید به دادگاه مراجعه کند و از قاضی دادخواست رسیدگی نماید تا قاضی با بررسی مسئله اجازه قصاص دهد. به عنوان مثال کسی که دست دیگری را قطع کند. ولی حکم اعدام با اقامه دعوی از سمت دادستان صادر می شود. مانند این که دادستان بابت محاربه شکایت کند.

قصاص  مجازاتی است که قانون گذار آن را طبق آیات قرآن تبیین کرده است و به شکل قانون درآورده است. اما مجازات اعدام از طریق خود قانون گذار و با توجه به شرایط جامعه مشخص شده است. در نتیجه قصاص یک مجازات حدی است و اعدام یک مجازات تعزیزی یا بازدارنده است.

همان طور که خداوند در قرآن اجازه حکم قصاص را داده است به بخشش نیز دعوت کرده است. بنابراین در مجازات قصاص شاکی قادر است مجرم را ببخشد. ولی در مجازات اعدام چون از سمت قانون گذار تعیین شده، یک جرم غیر قابل بخشش است.

مجازات قصاص مختص جرم قتل عمد است. ولی اعدام مجازات کلی تری دارد که برای جرایم متعددی از جمله زنا، سرقت حدی، محاربه صادر می شود.

شیوه اجرای قصاص و اعدام نیز با هم متفاوت است. به عنوان مثال چنان چه فردی انگشت نشانه دیگری را با چاقو قطع کند انگشت نشانه او با چاقو قصاص خواهد شد و چنان چه با ساطور قطع کند قصاص با ساطور انجام می شود. ولی اعدام همواره به یک شکل است به عنوان مثال دار زدن همواره به یک صورت و اعدام با تزریق همواره به یک شکل اتفاق می افتد و تفاوتی در آن ها نیست.

 تفاوت کلی قصاص و اعدام این است که اعدام حالت کلی و عام تری نسبت به قصاص دارد.

ادله اثبات حکم قصاص

ادله اثبت قصاص موجب محکوم شدن اتهام جنایت از سمت جانی بر مجنی علیه می گردد که شامل موارد زیر است:

1 –  اقرار: اخبار فرد به ارتکاب جرم از سمت خود

2 – شهادت شهود: اخبار فرد غیر از طرفین دعوی به وقوع یا عدم وقوع جرم از طریق متهم یا هر امر دیگری نزد مقام قضائی است.

3 – قسامه: سوگندهایی که در صورت فقدان ادله دیگر غیر از سوگند منکر و وجود لوث، شاکی برای اثبات جنایت عمدی یا غیر عمدی یا ویژگی های آن و متهم برای رفع اتهام از خود اقامه می کند.

4 – علم قاضی: یقین حاصل از مستندات بین در امری است که نزد او طرح می شود. در مواردی که مستند حکم علم قاضی است او مکلف است قرائن و امارات مستند علم خود را به صورت صریح در حکم قید کند.

در صورتی که نیاز به مشاوره حقوقی در رابطه با حکم قصاص دارید می توانید با کارشناسان ما در موسسه حقوقی نوین وکیل تماس بگیرید.