بررسی شرط داوری و مزایای آن

امروزه یکی از روش‌های حل و اختلافات در دعوی، به ویژه دعوی تجاری و سرمایه گذاری، استفاده از شرط داوری است.

از گذشته تا به حال موضوع حق داوری در بین مجموعه قوانین کشور از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. گاهی اوقات داور، شخصیت حقیقی است؛ یعنی طرف‌ قرارداد فردی را به عنوان داور انتخاب و در متن قرارداد به آن اشاره می‌کنند و برخی اوقات به صورت شخصیت حقوقی است. یعنی شرکت یا موسسه‌ای را به عنوان داور مشخص می‌کنند. افراد در هر مرحله قادر به انتخاب و تعیین داور هستند و محدودیتی برای آن ندارند. برای انتخاب داور می‌تواند زمان انعقاد قرارداد یا در هنگام اجرای آن و حتی پس از مطرح کردن دعوی در دادگاه باشد.

یکی از روش‌هایی که در گذشته در رابطه با حل اختلاف مورد استفاده قرار گرفته، مراجعه به دادگستری است. حل و فصل اختلاف توسط داوری، دارای مزایای بسیار زیادی نسبت به رسیدگی در محاکم دادگستری است. از مهم‌ترین مزایای شرط داوری وجود سرعت در رسیدگی، تخصصی تر شدن آن و کاهش هزینه‌های طرفین. علاوه براین خود طرفین، شخصی که مورد اعتماد آن‌ها است برای حل و فصل اختلاف آن‌ها انتخاب و در نتیجه بهتر از تصمیم او تبعیت می‌کنند.

در رابطه با قراردادها که با اتباع کشورهای دیگر بسته می‌شود هیچ یک از طرفین تمایلی ندارند که اختلاف خود را به محاکم کشور طرف قرارداد ببرند. چرا که ممکن است که به قانون آن کشور تسلط نداشته باشد. همین دلیل سبب هزینه‌های بسیاری از جمله گرفتن وکیل یا مشاور آگاه به قوانین می‌شود. علاوه‌براین ممکن است آن کشور را مناسب و کارآمد ندانند و یا محاکم آن کشور را بی طرف ندانند.

هر گونه سوالی که در خصوص بررسی شرط داوری دارید می‌توانید با مشاورین حقوقی ما در نوین وکیل در ارتباط باشید.

تعریف داوری

داوری از لحاظ حقوقی به معنای حل اختلاف بین طرفین از طریق شخصی که خود قاضی نباشد و بدون رعایت تشریفات رسمی در دادگاه است. امروزه در رابطه با داوری داخلی قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1379 و در ارتباط با داوری های خارجی قانون داوری تجاری بین المللی 1376 حاکم است.

بررسی شرایط رای داوری در نظام حقوقی ایران

یکی از ساختارهای جامعه مدنی، واگذاری بخش هایی از حاکمیت به نهادهای مردمی غیردولتی و نیز اعمال سیاست عدم تمرکز در بخش های دولتی است. در نتیجه همان طور که توسعه سیاسی به معنی توزیع قدرت سیاسی جامعه در میان نهادهای مردمی در حوزه های متعدد و واگذاری واقعی حاکمیت ساسی به آن ها است. یکی از آثار پذیرش اندیشه توسعه ی قضایی، ایجاد نهادهای شبیه در حوزه ی وظایف قوه قضاییه و واگذاری بخشی از مسئولیت های این قوه به آنان است.

امروزه براساس موانع مختلف مانند تشریفات طولانی و پیچیده رسیدگی دادگاه ها، هزینه های زیاد دادرسی، وجود قوانین زیاد و دست و پاگیر، بسیاری از اشخاص از جمله حقیقی یا حقوقی ترجیح می دهند که برای حل و فصل اختلافات خود به داوری متوسل شوند. بنابراین امروزه داوری در حل و اختلاف نقش کلیدی دارد و مزایای استفاده از آن به عنوان یکی از روش های جایگزین حل و فصل اختلافات، سبب گرایش روز افزون به آن شده است.

مزایای بررسی شرط داوری

مزایای داوری در مقایسه با دادرسی شامل انصاف و عدالت در رسیدگی، سرعت در حل و فصل، امکان اجرای بهتر و سریع تر احکام داوری، بی طرفی در داوری.

اصل بی طرفی در داوری

از شرایط اساسی و مهم داوری، بی‌طرف بودن داور یا دوران است. به صورتی که هر زمانی که یک یا تمام داوران رسیدگی کننده این شرط را از دست بدهند حتی در جریان رسیدگی می‌توان طبق شرایط معین شده در قرارداد داوری آن ها را جرح یا عزل کرد. بنابراین داوری شامل یک رسیدگی بی طرفانه تر به اختلافی است تا رسیدگی در محاکم یا مراجع قضایی و دولتی. نکته قابل توجه در این رابطه آن است که قانون آیین دادرسی مدنی ما در رابطه با این شرط اساسی سکوت اختیار کرده و معترض این شرط اساسی برای داوری نشده است.

منتهی این دلیل در قانون آیین دادرسی مدنی آشکار نشده است. اما در قانون داوری تجاری بین المللی ایران براساس بند 1 و 2 ماده 12 اصل بی طرفی و استقلال بیان شده است. بنابراین ضمانت اجرای آن داشتن حق جرح از طریق شخصی که آن داور را انتخاب کرده قرار داده شده است. در تعاریف بی‌طرفی می توان گفت که داور تحت تاثیر ملاحظات متعددی قرار نگرفته است و میزان عدالت را سر لوحه خود قرار دهد.

در رابطه با استقلال هر چند قانون‌گذار بدان تاکید نکرده است. ولی با یاد موارد رد دادرس در ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی به نوعی به اصل استقلال قاضی اشاره شده است. اصل بی‌طرفی و استقلال داور یا داوران منتخب در سطح بین المللی از اهمیت بالایی برخوردار است. چرا که در رسیدگی‌های قضایی و یا دادرسی های دولتی اغلب برحسب قواعد حل تعارض دادگاه‌ها، در حقوق بین المللی خصوصی یک دادگاه ملی صلاحیت دار در رابطه با رسیدگی به اختلاف شناخته می‌شود و اغلب این گونه رسیدگی‌ها جانبداری دادگاه از طرفی که با او هم تابعیت و هم زبان است خیلی منتفی نخواهد بود.

انتخاب داور

انتخاب داور جهت حل اختلاف به سه شکل صورت می گیرد:

انتخاب از طریق طرفین اختلاف

انتخاب داور از طریق شخص ثالث ( شخصی غیر از طرفیت اختلاف)

انتخاب داور از طریق دادگاه

شرایط داور

افراد زیر را نمی توان به عنوان داور انتخاب کرد:

افرادی که فاقد اهلیت قانونی هستند شامل صغیر ( کسی که به سن بلوغ نرسیده)، مجنون، سفیه (کسی که قدرت اداره کردن امور مالی خود را ندارد و تصرفات او در امور مالی خود عاقلانه نیست) و ورشکسته.

افرادی که به سبب حکم قطعی دادگاه از داوری محروم شده اند.

افرادی که در اثر حکم قطعی دادگاه امکان انجام دادرسی را ندارند.

علاوه بر این موارد، قانون، تمام قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی را از داوری منع کرده است. این جریان شامل قضات و کارمندان در حال تعلیق از خدمت وکارمندان و قضات در زمینه‎‌های قضایی دیگر هم می‌شود.