خسارت ناشی از بر هم زدن نامزدی
براساس ماده 1036 قانون مدنی امکان مطالبه خسارت برهم زدن نامزدی به وسیله یکی از نامزدها مورد پیش بینی قرار گرفته است. یکی از اصلی ترین شرایط امکان مطالبه ضرر و خسارت برهم زدن نامزدی آن است که نامزدی بدن هیچ گونه دلیل قانع کننده ای به هم خورده باشد و کسی که نامزدی را به هم زده است، دلیل به خصوصی برای به بهم زدن نامزدی نداشته باشد.
تعریف وعده نکاح (نامزدی)
عبارت است از قراردادی جایز بین دختر و پسر (مرد و زن) به منظور وقوع عقد نکاح در آینده و تشکیل خانواده.
نکته: در عقد جایز هر یک از طرفین می توانند عقد را بر هم زنند اما عقد نکاح، عقد لازم است و حق برهم زدن آن را ندارند مگر طبق قانون. زمانی که عقد نکاح واقع شد زمان نامزدی پایان یافته است.
ماده 1035 قانون مدنی – وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده باشد بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید.
براساس این ماده هیچ یک از طرفین (دختر و پسر) نمی تواند از طریق مراجع قضایی، طرف دیگر را اجبار به ازدواج نماید و صرف خودداری از نکاح مطالبه خسارت نماید. اما اگر یکی از طرفین در برهم زدن نامزدی مقصر باشد دارای مسئولیت مدنی بوده و طرف دیگر می تواند با رعایت حدود مقرر در قانون مطالبه خسارت برهم زدن نامزدی کند.
پس گرفتن هدایا و جبران خسارت برهم زدن نامزدی
در گذشته به استناد ماده 1036 قانون مدنی نامزد متضرر می توانست مطالبه خسارت نماید اما متاسفانه به موجب قانون اصلاحی 14/08/1370 این ماده از قانون مدنی حذف شد. خوشبختانه قانون جدید حمایت خانواده با قید (نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن نامزدی) در بند 1 ماده 4 همین قانون، جای خالی ماده 1036 قانون مدنی را جبران نموده است.
ماده 4 قانون حمایت خانواده – رسیدگی به امور و دعاوی زیر در صلاحیت دادگاه خانواده است:
- نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن
- نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح
- شروط ضمن عقد نکاح
- ازدواج مجدد
- جهیزیه
- مهریه
- نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت
- تمکین و نشوز
- طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن
- حضانت و ملاقات طفل
- نسب
- رشد، حجر و رفع آن
- ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان
- نفقه اقارب
- امور راجع به غایب مفقود‌الاثر
- سرپرستی کودکان بی سرپرست
- اهدای جنین
- تغییر جنسیت
تبصره ـ به دعاوی اشخاص موضوع اصول دوازدهم (۱۲) و سیزدهم (۱۳) قانون اساسی حسب مورد طبق قانون اجازه رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیرشیعه در محاکم مصوب ۱۳۱۲/۰۴/۳۱ و قانون رسیدگی به دعاوی مطروحه راجع به احوال شخصیه و تعلیمات دینی ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی مصوب ۱۳۷۲/۰۴/ ۰۳مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیدگی می شود.
تصمیمات مراجع عالی اقلیت های دینی مذکور در امور حسبی و احوال شخصیه آنان از جمله نکاح و طلاق، معتبر و توسط محاکم قضائی بدون رعایت تشریفات، تنفیذ و اجرا می گردد.
| مقاله پیشنهادی: حق حبس زوجه چیست و شرایط استفاده از آن |
شرایط پس گرفتن هدایای دوران نامزدی
در صورت بهم خوردن نامزدی،برای خسارت برهم زدن نامزدی هدایایی که هر یک از دو طرف به طرف دیگر داده است قابل مطالبه و پس گرفتن خواهد بود. این هدایا با هدف وصلت طرفین است و نه با انگیزه دیگری. چنان چه خود هدایا موجود باشد، قابل مطالبه و پس گرفتن است. ولی چنان چه خود هدیه وجود ندارد، تنها قیمت هدایایی قابل مطالبه است که برحسب عرف نگه داشته می شوند.
به عنوان مثال هدایای مصرف شدنی که با مصرف آن از بین می رود (لباس یا عطر) شامل این موارد نمی شود. قیمت هدایای نگه داشتنی مانند طلا که از بین رفته اند در صورتی قابل مطالبه است که هدیه گیرنده از قصد آن ها را از بین نبرده باشد. بنابراین، چنان چه هدیه های مورد نظر دارای این ویژگی ها باشند، قابلیت شکایت برای پس دادن هدایای نامزدی را دارند.
مطالبه خسارت برهم زدن نامزدی
طبق ماده 1036 مقانون مدنی، از اصلی ترین دلایل ادعای خسارات برهم زدن نامزدی و زیان ها در اثر به هم خوردن نامزدی آن است که نامزدی بدون سبب به هم بخورد و فردی که نامزدی را به هم زده است، دلیل موجهی برای برهم زدن نامزدی نداشته باشد. بنابراین، چنان چه یکی از نامزدها به طرف مقابل در رابطه با شغل یا خانواده خود دروغی گفته و فریبکاری یا تدلیس در ازدواج نموده باشد و بعد این مسئله روشن می شد، طرف مقابل او امکان مطالبه خسارت برهم خوردن نامزدی را نداشت.
چرا که خود فرد پنهان کاری او سبب به هم خوردن نامزدی بوده است و از این بابت امکان مطالبه خسارتی را نخواهد داشت. در مقابل، چنان چه به هم خوردن نامزدی از روی قصد و غرضی بوده و هیچ گونه دلیل موجهی برای به هم خوردن نامزدی وجود نداشته باشد، امکان مطالبه خسارات به هم خوردن نامزدی وجود دارد.
پس گرفتن هدایا (استرداد هدایا)
طبق ماده 1037 قانون مدنی – هر یک از نامزدها می تواند در صورت به هم خوردن وصلت منظور هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتاً نگاه داشته می شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.که این از قوانین خسارت برهم زدن نامزدی می باشد.
هر یک از طرفین نامزدی (دختر و پسر) و همچنین ابوین (مادر و پدر) چنانچه هدایایی به طرف مقابل داده باشند و نامزدی به هم بخورد می تواند دادخواست استرداد هدایا را تقدیم دادگاه نماید.
طبق عرف و تعریف حقوقدانان یک نوع هبه است و هبه قراردادی می باشد که به موجب آن، شخص مالی را به رایگان به کسی تملیک می کند و شخص هدیه گیرنده، مالک آن می شود. اما هدایای نامزدی از مقررات خاصی تبعیت می کند و قوانین هبه در مورد هدایای نامزدی کاملاً رعایت نمی شود.
به استناد مواد 1037 و 1038 قانون مدنی هدایا به دو دسته تقسیم می شوند هدایایی که موجود است و هدایایی که از بین رفته اند.
هدایای قابل استرداد در برهم خوردن نامزدی
چنانچه عین هدایا موجود باشد در صورت برهم خوردن نامزدی قابل استرداد است چون با برهم خوردن نامزدی، علت هدیه دادن هم از بین می رود و باید هدایا بازگردانده شود.
نحوه استرداد هدایایی که از بین می روند
اگر عین هدایا از بین رفته باشند دو حالت به وجود می آید یا هدایا عادتاً نگاه داشته نمی شود مثل گل، شیرینی، صابون، عطر، هدیه دهنده نمی تواند قیمت آن را مطالبه نماید و اگر هدایا عادتاً نگاه داشته می شود مثل ماشین، ساعت، هدیه دهنده می تواند قیمت آن را طلب کند مگر در 2 مورد:
- اگر مال از بین رفته باشد بدون تقصیر گیرنده هدیه. اثبات مقصر بودن در تلف شدن هدیه، شخص اهداکننده می باشد.
- زمانی که به هم خوردن نامزدی به علت فوت یکی از نامزدها باشد. (ماده 1038 قانون مدنی)
در صورتی که در زمینه برهم زدن نامزدی نیاز به مشاوره حقوقی دارید می توانید با کارشناسان ما در موسسه حقوقی نوین وکیل تماس بگیرید.
