ازدواج موقت-صیغه-قوانین متعه

ازدواج موقت چیست؟

ازدواج موقت تنها در اسلام و مذهب شعیه پذیرفته شده است. ازدواج موقت به معنای عقد ازدواج بین زن و مرد با مهریه و زمان معلوم که با پایان یافتن زمان ازدواج، ازدواج نیز پایان می یابد. به ازدواج موقت، متعه، صیغه و یا نکاح منقطه می گویند. ازدواج موقت از انواع نکاح موقت به شمار می رود و دارای شرایط و قوانین خاصی است از جمله عدم وجود توارث و مدت زمان محدود که تنها مخصوص این نوع عقد است. 

ازدواج موقت در قرآن

وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۖ كِتَابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ ۚ وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَٰلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ ۚ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً ۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا

و نکاح زنان شوهردار نیز (برای شما حرام شد) مگر آن زنانی که (در جنگ های با کفّار، به حکم خدا) متصرّف شده ‌اید. این حکم خدا بر شماست، و هر زنی غیر آنچه ذکر شد شما را حلال است که به مال خود به طریق زناشویی بگیرید نه آن که زنا کنید. پس چنان چه از آن ها بهره‌ مند شوید آن مهر معیّن که حق آنهاست به آنان بپردازید، و باکی نیست بر شما که بعد از تعیین مهر هم به چیزی با هم تراضی کنید (و بدانید که) البته خدا دانا و آگاه است.

ازدواج موقت (نکاح منقطع)

با توجه به شیوع ازدواج هایی مثل ازدواج سفید یا ازدواج ساندویچی باعث شده تا جوانان ما نتوانند حقوق خود را مطالبه نمایند. زیرا این گونه ازدواج ها در هیچ جایی ثبت نمی شود. بنابراین طرح دعوی در مراجع قضایی به سختی بوده و گاهی حتی قابل طرح دعوی نیز نمی باشد. از این روی موسسه حقوقی عدالت تابان دادمهر (نوین وکیل) تصمیم دارد تا در جهت بالابردن سطح آگاهی عزیزان از ازدواج موقت، به نگارش این مقاله اقدام نماید. در هر بخش از این مقاله چنان چه در خصوص ازدواج موقت (صیغه) سوال یا نیاز به ارائه خدمات مشاوره داشتید  موسسه حقوقی نوین وکیل پاسخگوی شما عزیزان می باشند.

ازدواج موقت قانونی (متعه، صیغه، غیردائم، منقطع) مخصوص شیعیان می باشد. در عقد موقت می توان مدت آن را 1 روز یا 99 سال تعیین نمود. عقد موقت در نظر حقوقدانان حتی برای یک بار به میزان یک ساعت کافیست تا آثار آن بار شود. با تمام شدن مدت صیغه نیز، رابطه زناشویی به خودی خود پایان می یابد.

قانون مدنی با بیان ماده 1075 نکاح منقطع را پذیرفته است و از آن نیز حمایت نموده است.

ماده 1075 قانون مدنی – نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.

لازم است برای آگاهی بیشتر به شباهت ها و تفاوت های نکاح دائم با نکاح منقطع بپردازیم.

همچنین بخوانید: اشتغال زنان و قوانین آن

شبا هت های نکاح دائم با نکاح منقطع

1 . اجازه پدر جهت ازدواج دختر در نکاح دائم و در ازدواج موقت الزامی می باشد و شرایط همان است که در نکاح دائم توضیح داده ایم.

2 . موانع نکاح هم در نکاح دائم و هم در ازدواج موقت یکسان است. مثلا ً نمی توان در صیغه با زن شوهردار ازدواج کرد. در بخش موانع نکاح کاملاً توضیح داده شده است.

3 . نفقه اولاد در هر دو نکاح یکسان می باشد که در بخش نفقه به آن پرداخته ایم.

4 . حضانت و ملاقات فرزندان هم در نکاح دائم و هم در نکاح منقطع برابر است. حضانت فرزند و ملاقات فرزند کاملاً توضیح داده شده است.

5 . مهریه در هر دو نکاح، اما با کمی تفاوت وجود دارد که در همین بخش توضیح خواهیم داد.

6 . نفقه نیز آثارش در هر دو نکاح وجود دارد اما با شرایط متفاوت که در همین بخش به آن می پردازیم.

7 . عده نیز با کمی تفاوت، هم در نکاح دائم است و هم در ازدواج موقت که آن را هم توضیح می دهیم.

 تفاوت های نکاح دائم با نکاح منقطع

1 .مدت:

طبق ماده 1076 قانون مدنی (مدت ازدواج موقت باید کاملاً معین شود.) در نکاح موقت چنان چه از این ماده تخلف شود باعث بطلان نکاح خواهد شد. براساس قاعده فقهی العقود تابعه للقصود، عقد باطل است.

2 . مهریه:

به استناد ماده 1095 قانون مدنی (در ازدواج موقت عدم ذکر مهر در عقد، موجب بطلان است.) بنابراین حداقل مهریه در صیغه موقت باید ذکر شود. اگر نکاح موقت بدون مهریه باشد، عقد باطل است. اما در عقد دائم چنان چه ذکر نشود از طریق دادگاه مهرالمثل مشخص می شود.

3 . نفقه:

براساس ماده 1113 قانون مدنی (در ازدواج موقت، زن حق نفقه ندارد، مگر این که شرط شده یا آن که عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.)

در عقد دائم از زمان وقوع عقد نکاح، زوج باید نفقه پرداخت کند اما در نکاح موقت اصل بر این است که زوجه نفقه ندارد مگر این که شرط شده باشد و یا عقد مبتنی بر پرداخت نفقه جاری شده باشد. در خصوص نفقه در بخش خودش کاملاً توضیح داده شده است.

همچنین بخوانید: شرایط و قوانین مهریه

4 . عده:

با وجود مواد 1151 قانون مدنی (عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت عده او ۳ ماه است.) و 1152 قانون مدنی (عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضاء آن در مورد نکاح منقطع در غیر حامل دو طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت‌ زنانگی نبیند که در این صورت ۴۵ روز است.) در نتیجه عده نکاح دائم بیشتر از عده ازدواج موقت است.

با توجه به ماده 1139 قانون مدنی لازم به ذکر است کلمه طلاق در ماده 1152 قانون مدنی زاید می باشد.

5 . طلاق:

طبق ماده 1139 قانون مدنی – طلاق مخصوص عقد دائم است و طلاق در ازدواج موقت وجود ندارد ( صیغه طلاق عقد موقت وجود ندارد). بنابراین  زن منقطعه به انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌ شود.

طلاق مخصوص عقد دائم بوده و در عقد موقت:

1. انقضای مدت که با پایان یافتن مدت عقد نکاح منقطع، زن و مرد از زوجیت یکدیگر خارج می شوند.
2. بذل مدت به اراده شوهر می باشد نیاز به تشریفات ندارد، رجوع از آن در زمان عده امکان پذیر نیست. مرد می تواند برای بذل مدت به زن وکالت بدهد تا بذل مدت کند.
3. عسر و حرج. در عقد موقت زوج می تواند چنانچه دچار عسر و حرج شد، الزام زوج به بذل مدت را از دادگاه بخواهد.
   

   6 . ثبت ازدواج:

   با استناد به ماده 20 قانون حمایت خانواده (ثبت نکاح دائم، فسخ و انفساخ آن، طلاق، رجوع و اعلام بطلان نکاح یا طلاق الزامی است.) ثبت ازدواج دائم الزامی است اما ماده 21 قانون حمایت خانواده (نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می‌دهد.

   نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و دادخواست ثبت ازدواج موقت در موارد زیر الزامی است:

   1. باردارشدن زوجه
   2. توافق طرفین
   3. شرط ضمن عقد

   تبصره ـ ثبت وقایع موضوع این ماده و ماده (۲۰) این قانون در دفاتر اسناد رسمی ازدواج یا ازدواج و طلاق مطابق آیین ‌ نامه ‌ ای است که ظرف یک ‌ سال با پیشنهاد وزیر دادگستری به تصویب رئیس قوه قضائیه می‌رسد و تا تصویب آیین ‌ نامه مذکور، نظام ‌ نامه ‌ های موضوع ماده (۱) اصلاحی قانون راجع به ازدواج مصوب ۱۳۱۶/۰۲/۲۹ کماکان به قوت خود باقی است.)

   بیان می دارد که در عقد منقطع فقط در 3 مورد الزامی است که در متن ماده ذکر شد.

   

اگر زوجه عقد موقتش توسط زوج ثبت نشد چه باید بکند؟

طبق ماده 49 قانون حمایت خانواده (چنان چه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می‌شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.) مجازات جزای نقدی یا حبس برای زوج در نظر گرفته شده است.

طبق ماده 21 قانون حمایت خانواده، زوجه باید دادخواست الزام به ثبت نکاح منقطع به طرفیت زوج به دادگاه بدهد و از دادگاه تقاضای صدور حکم به الزام زوج به ثبت ازدواج موقت را نماید.

همچنین بخوانید: حق حضانت فرزند

7 . ارث:

با توجه به ماده 940 قانون مدنی (زوجین که زوجیت آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند، از یکدیگر ارث می برند.) ذکر زوجیت دائمی به این معنی می باشد که در ازدواج موقت ارث وجود ندارد و نمی توان شرط توارث کرد و به دلیل متعارض بودن با قواعد امری ارث باطل است. شاید قانونگذار به جهت حفظ حقوق همسر دائم و فرزندانش چنین ماده ای را تصویب نموده اند.

در آخر به چند ماده در خصوص عقد نکاح منقطع اشاره می نماییم تا زوجین از وضعیت این عقد بیشتر اطلاع کسب کنند.

ماده 1096 قانون مدنی – در نکاح منقطع موت زن در اثناء مدت موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.

ماده 1097 قانون مدنی – در نکاح منقطع هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهریه را بدهد.

ماده 1098 قانون مدنی – در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهر می‌ تواند آن را ‌استرداد نماید.

ماده 1099 قانون مدنی – در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است.

قوانین ازدواج موقت مرد متاهل

براساس قانون، برای ازدواج دوم نیاز به اجازه زوجه خود دارند. ولی این امر فقط در رابطه با ازدواج دائم صدق می کند و ازدواج موقت را شامل نمی شود. به همین دلیل مردان قادرند صیغه بدون اجازه از همسر خود داشته باشند. وبنابراین دادگاه و قانون هیچ گونه جزایی برای این افراد در نظر نگرفته است. یکی از علت های آن هم این امر عنوان شده که چن مرد در نکاح موقت اجباری به پرداخت نفقه ندارد. بنابراین توانایی مالی مرد در ازدواج موقت اهمیتی نداشته و همین امر محدودیت های موجود را از میان می برد.

شرایط و نحوه ثبت صیغه موقت ( ازدواج موقت بدون ثبت رسمی)

براساس قانون یکی از مهم ترین شرایط ثبت صیغه دختر مجرد، اجازه پدر یا جد پدری است. البته بعضی از دفترخانه ها با توجه به فتوای تعدادی از مراجع تقلید مبنی بر عدم نیاز به اجازه پدر یا جد پدری در نکاح موقت،صیغه ازدواج موقت بدون اجازه پدر را بدون توجه به این شروط جاری می کنند. علاوه براین، چنان چه پدر از دادن اذن به دلایل غیر موجه امتناع ورزد یا به دفتر ثبت عقد موقت مراجعه نکند، صیغه بدون اجازه پدر با ارائه شرایط خود از دادگاه مدنی درخواست اجازه ازدواج را داشته باشد. البته این امر ملزم این است که سن  دختر 13 سالم تمام بوده که یکی از قانون های جهت جاری شدن صیغه ازدواج موقت است.

آیا اثبات ازدواج موقت در دادگاه امکان پذیر است؟

یکی از دعوی خانوادگی، اثبات ازدواج موقت است که  در دادگاه های خانواده رسیدگی می شود. بنابراین این مسئله بسیاری از درخواست های مردم را به خود اختصاص داده است. در این رابطه خواهان اغلب خانم ها هستند به سبب بچه دار شدن و یا طلب مهریه اقدام به طرح دعوا با موضوع اثبات زوجیت می کنند. چرا که اثبات این مسئله مرد مکلف به پرداخت مهریه و نفقه فرزند و به علاوه دریافت شناسنامه برای فرزند می شوند. براساس ماده 1258 قانون دلایل اثبات ازدواج موقت شامل اقرار، اسناد کتبی، شهادت شهود، امارات، قسم است.

چنان چه مرد اقرار کند که شوهر خانم است برای اثبات زوجیت کافی است. چرا که اساسی ترین دلیل اثبات در قانون مدنی اقرار است.

ثبت ازدواج موقت در شناسنامه امکان دارد؟

معمولا به ازدواج موقت صیغه گفته می شود. این ازدواج نوعی ازدواج برحسب قرارداد مدت دار است که با خواندن صیغه عقد بین زن و مرد ایجاد می شود. در نکاح موقت زن فقط حق مهریه را دارد و از دیگر حقوق محروم است. ولی اگر در ضمن عقد چنین شرایطی داشته باشد و مرد بپذیرد، عمل به پرداخت آن بر مرد واجب است. مدت دوام عقد موقت با توجه به شرایط و خواسته طرفین صورت می گیرد. ثبت نکاح موقت در شناسنامه مانند مراحل ثبت ازدواج دائم خواهد بود.  پس از طی کردن مراحل مورد نظر، ازدواج موقت در شناسنامه زوجین ثبت می شود.

قوانین صیغه 99 ساله

صیغه 99 ساله، یک  عقد ازدواج به صورت موقت (ازدواج موقت غیر رسمی) به شمار می رود که به علت طولانی بودن مدت آن، برخی افراد آن را با ازدواج دائم اشتباه می گیرند. در صورتی که صیغه 99 ساله تابع قوانین  ازدواج موقت بوده و طولانی بودن مدت آن، تاثیری در قوانین ندارد. در حقیقت، اجباری برای ثبت رسمی ازدواج در شناسنامه، در عقد موقت وجود ندارد ( جز در شرایط خاص) ولی افراد با خوندن صیغه، جنبه شرعی ازدواج را حفظ می کنند.

طریقه خواندن صیغه ازدواج موقت

چنان چه زوجین بخواهند هر کدام صیغه مربوط به خودشان را بخوانند باید به این صورت عمل نمایند:

در ابتدا خانم می گوید: (زَوَّجتُکَ نَفسِی فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهرِالمَعلُوم)

و بلافاصله آقا می گوید: (قَبِلتُ التَّزویجَ)