تقسیم ترکه چیست؟ | مراحل، مدت زمان + نمونه دادخواست و مدارک

براساس ماده 300 قانون در صورت تعدد ورثه هر یک از آن ها قادرند از دادگاه دادخواست تقسیم سهم خود را از سهم دیگر ورثه بخواهد، و براساس ماده 301 قانون  قیم هر وراثی که محجور باشد و امین غایب و جنین کسی که سهم الارث برخی از ورثه به او انتقال داده شده است و همچنین موصی له و وصی در رابطه با وصی چنان چه که وصیت به حزء مشاع از ترکه شده است حق دادخواست تقسیم را دارند. پس از فوت یک فرد، باید ابتدا دیون وی پرداخت شود. پس از پرداخت دیون آنچه از اموال وی بر جا می ماند، ترکه خالص است. این ترکه متعلق به وارثین متوفی است که بایستی براساس قانون به صورت درست بین وراث تقسیم شود.

یکی از موضوعاتی که بازماندگان پس از مرگ متوفی رسیدگی می کنند، نحوه تقسیم ترکه است. در ادامه می خواهیم به این موضوع بپردازیم:

ترکه در حقوق به چه معناست؟

به صورت کلی ترکه به معنی میراث و مالی که از فرد متوفی بر جای می ماند است. بنابراین بعد از فوت متوفی تمام اموال و دارایی به موجب فوت او به وراث انتقال داده می شود. ترکه در لغت به معنای اموالی است که فرد بعد از مرگ خود به جا می گذارد. ترکه باقی مانده از متوفی ممکن است همانند یک مال مشاع باشد که در این صورت تمام وارثین دارای حق مالکیت هستند. بنابراین یک نواع شراکت اجباری است.

وراث برای این که بتوانند سهم خود را از این مال مشترک جدا نمایند، ابتدا باید بدهی و دیون متفی را از این ترکه  جدا نمایند. سپس آنچه از اموال متوفی باقی ماند میان خود تقسیم نمایند. . نکته قابل ذکر  در تقسیم ترکه این است که نه تنها اموال منقول و  اموال غیر منقول، بلکه حقوق مالی هم جزو ترکه به شمار می رود. به صورت کلی ترکه شامل: دارایی مثبت مثل اموال و حقوق و دارایی منفی مثل بدهی ها است. در رابطه با حقوق مالی که جزو ترکه به شمار می ورد می توان به حق خیار، حق رد و اجازه عقد فضولی در هنگامی که مالک پیش از رد یا اجازه فوت کند و یا حق رهن مرتهن بر عین مرهونه اشار دارد.

مدارک لازم برای دادخواست تقسیم ترکه

برای تقسیم ترکه، وراث می توانند با توافق اموال را بین خود تقسیم نمایند. چنان چه با یکدیگر اختلافی داشته باشند و یا این که تقسیم ترکه با وجود محجور باشد بایستی  توسط دادگاه صورت گیرد.

مدارک مورد لازم برای دادخواست تقسیم ترکه به شرح زیر است:

دادخواست به همراه مشخصات دادخواست کننده

گواهی انحصار وراثت

صورت اموال در صورت عدم تحریر

تقسیم ترکه چقدر زمان می برد؟

در تقسیم ترکه هر پرونده ای پروسه متفاوت و خاص خود را دارد ولی به صورت تقریبی مهلتی بین حداقل 3 ماه الی 7 یا 8 ماه زمان می برد.

 

تفاوت تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث در چیست؟

از لحاظ معنایی تفاوت تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث به این صورت است. از هر نظر ماترک شامل دارایی است که بعد از مرگ فرد از او باقی می ماند. بنابراین این اموال هم شامل دارایی ها و هم بدهی ها است. ولی سهم الارث سهمی است که ورثه از اموال متوفی به دست می آورد. دادگاه صالح برای دادخواست سهم الارث، دادگاه آخرین محل اقامتگاه دائمی متوفی است. چنان چه محل اقامت متوفی مشخص نباشد، دادگاه آخرین محل سکونت متوفی را در نظر می گیرد. چنان چه متوفی در ایران زندگی نکرده باشد دادگاهی که مال غیر منقول در ناحیه آن قرار دارد دادگاه صالح است.

مطالعه کنید: قانون ارث و نحوه تقسیم ارث

تقسیم ترکه چگونه صورت می گیرد؟

دادخواست ماترک باید به صورت کتبی و شامل بر موارد زیر به دادگاه باید ارائه شود:

نام و مشخصات دادخواست کننده و متوفی

ورثه و اشخاص دیگری که ترکه باید بین آن ها تقسیم شود و سهام هر یک.

براساس ماده 303 قانون چنان چه یکی از ورثه شخص فوت شده غایب مفقودالاثر باشد که وکیلی نداشته باشد که دادخواست تقسیم اموال متوفی صورت گیرد. دادگاه ابتدا برای غایب امین مشخص می کند، سپس تقسیم اموال صورت می گیرد. علاوه براین براساس ماده 304 قانون چنان چه دادخواست تقسیم ترکه متضمن نام تمام ورثه و اشخاص دیگری که ترکه باید بین آن ها تقسیم شود نباشد، دادگاه دادخواست  را رد می کند.

بنابراین چنان چه، ترکه متوفی پیش از پرداخت دیون بین ورثه تقسیم شده باشد، تقسیم درست است و طلبکاران قادرند به نسبت سهم هر یک از ورثه به آن ها مراجعه نمایند. تقسیم ترکه از جمله مواردی است که ارسال دادخواست به مراجع قضایی توسط دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می گیرد. بنابراین باید جهت ثبت و ارسال دادخواست به همراه کارت شناسایی و کپی مصدق گواهی انحصار وراثت و دیگر مدارک و کارت عابر بانک ( جهت پرداخت هزینه دادرسی) به این دفاتر رجوع نمایید.

گواهی انحصار وراثت چه نقشی در روند تقسیم ترکه ایفا می کند؟

یکی از مواردی که در تقسیم ترکه تاثیر بسیاری دارد، گواهی انحصار وراثت است. گواهی انحصار وراثت سند رسمی که به موجب آن تاریخ دقیق مرگ متوفی و علاوه براین افرادی که ورثه وی شناخته می شوند، در آن ذکر می شود. در این صورت تمام ارکان حکومت توسط سند مزبور، وراث انحصاری شخص متوفی را به رسمیت می شناسند و وراث با داشتن این سند قادرند از حقوقی که از طرف متوفی به آن ها ارث رسیده است، بهره مند شوند. گواهی انحصار وراثت معرف تعداد ورثه متوفی و میزان سهم الارث هر یک از ورثه است. لازمه دادخواست و رسیدگی به تقسیم اموال بین ورثه داشتن گواهی انحصار وراثت است.

ابطال تقسیم ترکه چگونه ممکن است؟

به صورت کلی ابطال تقسیم ترکه بدون داشتن دلیل محکم وجود ندارد. چرا که فرض براین است که تقسیم ترکه با اراده  افراد صورت گیرد. چنان چه با دلیل محکمه پسندی اثبات کند که اراده فردی ناقص بوده و دچار اشتباه و فریب شده است، دادگاه می تواند ددخواست ابطال تقسیم نامه را بدهد. گاهی اوقات پس از تقسیم ارث ممکن است یکی از ورثه اعتقاد داشته باشد که حق او ضایع شده است. در چنین حالتی چنان چه تقسیم با یک سند عادی صورت گرفته باشد فرد معترض قادر است به شورای حل اختلاف مراجعه نماید و به دادگاه تضاضای تحریر و تقسیم ترکه دهد.

برای این کار اغلب نیاز به دلایل و شواهد قوی است. در صورتی که دلیل کافی وجود نداشته باشد ممکن است دعوا رد شود. در رابطه با مواردی از جمله تقسیم غلط، تقسیم ناشی از اختصاص مال معیوب به یکی از وراث و یا فریب امکان ابطال تقسیم وجود دارد. در این صورت برای ابطال تقسیم بایستی شکایت کرد. چنان چه پس از تقسیم ماترک ثابت شود که تقسیم مال به صورت  درست صورت نگرفته با نظر دادگاه این تقسیم باطل اعلام می شود.

مقاله پیشنهادی: مهر و موم ترکه به چه معناست؟

نحوه درخواست تقسیم ترکه و دستور فروش

نحوه درخواست تقسیم ترکه و دستور فروش، چنان چه متوفی چند نفر وراث داشته باشد، هر یک از وراث قادرند به دادگاه درخواست تقسیم ترکه دهند و سهم خود را بخواهند. همچنین در صورتی که یکی از وراث محجور باشد، ولی یا قیم او می تواند از جانب وی درخواست تقسیم ترکه دهد.  در برخی از موارد اموال ترکه قابل تقسیم نیست. در چنین شرایطی باید دستور فروش ملک مشاع را بدهند. در صورتی که تمام افراد بر سر مسئله ای توافق داشته باشند این امر به سادگی صورت می‌گیرد. ولی چنان چه میان وراث توافق نباشد به حکم قانون این کار صورت می‌گیرد

ابتدا باید برای تقسیم ترکه انحصار وراثت انجام شود. برای نگهداری و از بین نرفتن آن بایستی این اموال مهر و موم شوند. ماترک به صورت کامل از طریق دادگاه تحریر و ثبت می شود و پس از پرداخت دیون و تعیین و تکلیف قانونی ترکه می توانند نسبت به ماترک اقدامات لازم را انجام دهند. وراث ممکن است ترمه را قبول یا رد کنند. به عبارتی آن ها ممکن است ترکه را به صورت کامل با پرداخت بدهی ها بر عهده بگریند و یا ترکه را رد کنند و عهده دار بدهی های متوفی نشوند.

مال مشاع را می توان به تفکیک، به تعدیل و به رد تقسیم کرد. در حالت اولیه مال مشاع به هر فرد شریک به اندازه سهم وی داده می شود. در حالت دوم با قیمت گذاری مال مشاع تقسیم صورت می گیرد و ممکن است سهم افراد به ان ها داده نشود. در صورتی که امکان تقسیم به تفکیک وجود نداشت، تقسیم به تعدیل صورت می‌گیرد. بنابراین در صورتی که امکان تقسیم به تعدیل نبود، تقسیم به رد انجام می شود. چنان چه هیچ کدام از این موارد امکان پذیر نباشد، دستور فروش صادر و مال مشاع فروخته می شود.

مراحل تقسیم ترکه

1 . تصفیه ترکه

یکی از مراحل تقسیم ترکه می توان به تصفیه ترکه اشاره کرد. پیش از این که تقسیم اموال میان وراث صورت گیرد، باید تمام دیون طلبکاران پیش از تقسیم ترکه پرداخت شود. بدین ترتیب شخصی به عنوان مدیر تصفیه منصوب می شود. مدیر تصفیه ابتدا باید دیون متوفی را مشخص کند و این دیون را پرداخت کند. علاوه براین چنان چه متوفی وصیتی داشته باشد، آن وصیت طبق قانون در رابطه با ماترک اجرا می شود. هر کدام از ورثه یا وصی متوفی می توانند تصفیه ترکه را از دادگاه خواستار شوند، سپس این عملیات از طریق مدیر تصفیه و تحت نظارت دادگاه انجام می شود.

مقاله پیشنهادی: امور حسبی چیست و شامل چه مواردی می شود؟

2 . تحریر ترکه

از دیگر مراحل تقسیم ترکه می توان به تحریر ترکه اشاره کرد. در این مرحله پس از ادای دیون متوفی بحث در رابطه با تحریر ترکه است که در این مرحله تمام اموال و دارایی باقی مانده گردآوری و مشخص می شود و شامل اصول منحصربه فردی است. به عنوان مثال تکلیف اموال ضایع شدنی در این مرحله مشخص می شود تا مانع از تلف شدن این اموال شود.

پس از انجام امور مرتبط با تحریر ترکه در صورتی که مال مشاعی میان ماترک وجود داشته باشد، یا هنوز حق و دینی نسبت به ثالثی در اموال وجود داشته باشد که مشخص نشده باشد به درخواست هر کدام از وراث یا هر ذی نفعی مهر و موم انجام می شود. به عبارتی دیگر مهر و موم ترکه با هدف حفظ و در امنیت قرار گرفتن ماترک تا زمان مشخص کردن وضعیت مالی و تقسیم ترکه است. پس از انجام امور فوق الذکر مراحل تقسیم میان وراث از طریق مدیر تصفیه تحت نظارت دادگاه انجام می شود.

در صورتی که نیاز به مشاوره حقوقی دارید می توانید با کارشناسان ما در موسسه حقوقی نوین وکیل تماس بگیرید. نوین وکیل آماد پاسخگویی به سوالات شما و ارائه خدمات حقوقی هستند.