جرایم رایانه ای شامل جرایمی که در فضای مجازی اتفاق می افتد. به عبارتی می توان گفت هر فعل یا ترک فعلی که در رابطه با کمک رایانه یا اتصال به اینترنت، چه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم رخ دهد و از طریق قانون ممنوع شده و برای آن مجازات در نظر گرفته شده باشد، جرم رایانه ای محسوب می شود.
با پیشرفت فناوری و استفاده بیش از حد آن در جوامع امروزی، این حوزه به شکل یک مسئله جدید و پر از چالش تبدیل شده است. در حال حاضر نمی توان اثرات استفاده از اینترنت و وسایل الکترونیکی از جمله کامپیوترها و موبایل را بر زندگی افراد نادیده گرفت. حضور اشخاص در شبکه های اجتماعی، ایجاد کسب و کار در این فضا، شکل گیری روابط اجتماعی در آن و علاوه براین انجام معاملات تجاری توسط آن موجب شده است این فضا به عنوان یک محیط مجازی درآید که برخی از اشخاص از آن سوء استفاده می کنند. بنابراین در این صورت قانون گذار برای پیشگیری از ایجاد اختلال در این فضا و مشخص کردن قواعد استفاده کنندگان، قوانینی را در این زمینه وضع کرده است.
مصادیق جرایم رایانه ای
قانون جرایم رایانه ای در سال 1388 مصوب شد. یکی از جامع ترین قوانین در حوزه جرائم رایانه ای مرتبط به فضای مجازی و رایانه ای است. در این قانون در فصل اول: جرائم علیه محرمانگی اطلاعات و سیستم های رایانه ای و مخابراتی شامل؛ دسترسی غیر مجاز، جاسوسی رایانه ای.
در فصل دوم: جرایم رایانه ای علیه صحت و تمامیت اطلاعات و سیستم های رایانه ای و مخابراتی، شامل: جعل رایانه ای، تخریب و اخلال در اطلاعات یا سیستم های رایانه ای و مخابراتی
در فصل سوم: سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه.
فصل چهارم: جرایم رایانه ای علیه عفت و اخلاق عمومی
فصل پنجم: هتک حیثیت و نشر اکاذیب
فصل ششم: مسؤولیت کیفری اشخاص
| پیشنهاد می کینم مقاله کلاهبرداری و قوانین آن را مطالعه کنید. |
جرایم رایانه ای و مجازات ها
1 – جرائم علیه محرمانگی اطلاعات و سیستم های رایانه ای و مخابراتی
دسترسی غیر مجاز در جرائم رایانه ای
طبق ماده 1، چنان چه فردی به صورت غیر قانونی به اطلاعات یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی که توسط تدابیر امنیتی محافظت شده است دسترسی پیدا کند، به حبس از 91 الی 1 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 20 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
شنود غیرمجاز
براساس ماده 2، چنان چه به صورت غیرقانونی در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا امواج الکترومغناطیسی یا نوری را شنود کنند، به حبس از 6 ماه تا 2 سال یا جزای نقدی از 10 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهند شد.
جاسوسی رایانه ای
برحسب ماده 3، در جرایم رایانه ای هر کس به صورت غیرقانونی نسبت به اطلاعات محرمانه در حال انتقال یا ذخیره شده در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا حامل های داده مرتکب اعمال زیر شود، به مجازات های تعیین شده محکوم خواهد شد.
دسترسی به اطلاعات ذکر شده یا تحصیل آن ها یا سمع محتوای محرمانه در حال انتقال، به حبس از 1 الی 3 سال یا جزای نقدی 20 میلیون ریال الی 60 میلیون ریال یا هر دو مجازات.
در دسترس قرار دادن اطلاعات ذکر شده برای افراد فاقد صلاحیت، به حبس از 2 الی 10 سال.
افشاء یا در اختیار قرار دادن اطلاعات ذکر شده برای دولت، سازمان، شرکت یا گروه بیگانه یا عاملان آن ها، به حبس از 5 الی 15 سال.
تبصره 1 :
اطلاعات محرمانه اطلاعاتی است که افشای آن ها به امنیت کشور یا منافع ملی لطمه وارد می کند.
تبصره 2 :
آئین نامه روش تعیین و شناسایی اطلاعات محرومانه و شیوه طبقه بندی و محافظت از آن ها ظرف 3 ماه از تاریخ تصویب این قانون از طریق وزارت اطلاعات با همکاری وزارتخانه های دادگستری، کشور، ارتباطات و تکنولوژی اطلاعات و دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
براساس ماده 4 – چنان چه فردی به قصد دسترسی به اطلاعات محرمانه مسئله ماده 3 این قانون، تدابیر امنیتی سامانه های رایانه ای یا مخابراتی را نقص کند، به حبس 6 ماه الی 2 سال یا جزای نقدی از 10 میلیون الی 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
براساس ماده 5 – در صورتی که ماموران دولتی که مسئوول محافظت از اطلاعات محرمامه مقرر در ماده 3 این قانون یا سامانه های مرتبط هستند و به آن ها آموزشات لازم داده شده است. یا این که اطلاعات یا سامانه های ذکر شده در اختیار آن ها قرار گرفته است بر اث بی احتیاطی، بی مبالاتی یا عدم رعایت تدابیر امنیتی سبب دسترسی افراد فاقد صلاحیت به اطلاعات، حامل های اطلاعات یا سامانه مذکور شوند، به حبس از 91 روز الی 2 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال الی 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات و انفصال از خدمت از 6 ماه الی 2 سال محکوم خواهند شد.
2 – جرایم رایانه ای علیه صحت و تمامیت داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابراتی
جعل رایانه ای
طبق ماده 6 – چنان چه فردی به صورت غیر قانونی مرتکب اعمال زیر شود، جاعل محسوب و به حبس از 1 الی 5 سال یا جزای نقدی از 20 میلوین ریال الی 100 میلیون ریال یا هر دو مجازت محکوم خواهد شد.
تغییر یا ایجاد اطلاعات قابل استناد یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه اطلاعات به آن ها
تغییر اطلاعات یا علائم موجود در کارت های حافظه یا قابل پردازی در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با تراشه ها یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه اطلاعات یا علائم به آن ها.
براساس ماده 7 – چنان چه فردی با علم به غیرواقعی بودن اطلاعات یا کارت ها یا تراشه ها از آن ها استفاده کند، به مجازت مندرج در ماده بالا محکوم خواهد شد.
تخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی
طبق ماده 8 – در جرایم رایانه ای چنان چه به صورت غیرقانونی اطلاعات دیگری را از سامانه های راینه ای یا مخابراتی یا دربردارنده اطلاعات حذف یا تخریب یا بهم ریخته یا غیرقابل پردازش کند به حبس از 6 ماه الی 2 سال یا جزای نقدی از 10 میلیون ریال الی 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
برحسب ماده 9 – چنان چه فردی به صورت غیرقانونی با اعمالی از جمله وارد کردن، انتقال دادن، پخش، پاک کردن، متوقف کردن، دستکاری یا تخریب اطلاعات یا امواج الکترومغناطیسی یا نوری، سامانه های رایانه ای یا مخابراتی دیگر را از کار بیندازد تا عملکردن آن ها را مختل کند، به حبس از 6 ماه تا 2 سال یا جزای نقدی از 10 میلیون ریال الی 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
طبق ماده 10 – چنان چه فردی به صورت غیرقانونی با اعمالی از جمله پنهان کردن اطلاعات، تغییر گذر واژه یا رمزنگاری اطلاعات از دسترسی افراد مجاز به اطلاعات یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی جلوگیری کند، به حبس از 91 روز الی 1 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال الی 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهند شد.
طبق ماده 11 – چنان چه فردی به قصد خطر انداختن امنیت، آسایش و امنیت عمومی اعمال ذکر شده در مواد 8، 9، 10 این قانون را علیه سامانه های رایانه ای و مخابراتی که برای ارائه خدمات ضروری عمومی به کار می روند، از جمله خدمات درمانی، آب، برق، گاز، مخابرات، مل و نقل و بانکداری مرتکب شود، به حبس از 3 الی 10 سال محکوم خواهند شد.
3 – سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه
براساس ماده 12 – چنان چه فردی به صورت غیر قانونی اطلاعات متعلق به دیگری را سرقت کند، در صورتی که عین اطلاعات در اختیار صاب آن باشد، به جزای نقدی از میلیون ریال الی 20 میلیون ریال و در غیر این صورت به حبس از 91 روز الی 1 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال الی 20 میلیون ریال یا هر دو مجزات محکوم خواهد شد.
براساس ماده 13– چنان چه به صورت غیر قانونیاز سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از جمله وارد کردن، تغییر دادتن، محو، ایجاد یا متوقف کردن اطلاعات یا بهم ریختن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از 1 الی 5 سال یا جزای نقدی از 20 میلیون ریال الی 100 میلیون ریال یا هر دو مجازت مکوم خواهد شد.
| پیشنهاد می کنیم مقاله پولشویی چیست و چه مجازاتی دارد؟ را مطالعه کنید. |
4 – جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی
براساس ماده 14 – چنان چه فردی از طریق سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا حامل های اطلاعات متویات مستهجن را انتشار، توزیه یا معامله به قصد تجارت یا فساد تولید یا ذخیره یا نگهداری کند، به حبس از 91 روز الی 2 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال الی 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
تبصره 1 :
مرتکب اعمال بالا در رابطه با محتویات مبتذل سبب محکومیت به حداقل یکی از مجازات های بالا می شود.
محتویات و آثار مبتذل به آثاری گفته می شود که اوی صحنه ها و صور قبیحه باشد.
تبصره 2 :
چنان چه محتویات مبتذل به کمتر از 10 نفر ارسال گردد، ارتکاب کننده جرم به میلیون ریال الی 5 میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
تبصره 3 :
در صورتی که مرتکب اعمال ذکر شده در این ماده را حرفه خود قرار داده باشد یا به صورت سازمان یافته مرتکب شود، چنان چه مفسد فی الارض شناخته نگردد، به داکثر مجازات مقرر در این ماده محکوم خواهد شد.
تبصره 4 :
محتویات مبتذل به تصویر، صوت یا متن واقعی یا غیر واقعی یا متنی گفته می شود که بیان کننده برهنگی کامل زن یا مرد یا اندام تناسلی یا آمیزش یا عمل جنسی انسان است.
براساس ماده 15 – چنان چه فردی توسط سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا امل های اطلاعات مرتکب اعمال زیر گردد، به ترتیب زیر مجازات خواهد شد.
الف – چنان چه با هدف دسترسی افراد به محتویات مبتذل، آن ها را تحریک، مشتاق، تهدید یا به طمعه انداختن یا اغفال کند یا روش دستیابی به آن ها را آسان کند یا آموزش دهد، به حبس از 91 روز الی 1 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 20 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
ارتکاب این اعمال در رابطه با محتویات مبتذل سبب جزای نقدی از 2 میلیون ریال الی 5 میلیون ریال است.
ب – در صورتی که افراد را به انجام جرایم منافی عفت یا استفاده مواد مخدر یا روان گردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت آمیز تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کرده یا فریب دهد یا روش ارتکاب یا استعمال آن ها را آسان کند یا آموزش دهد، به حبس از 91 روز الی 1 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال الی 20 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم می شود.
تبصره ـ مفاد این ماده و ماده 14 مشتمل آن دسته از محتویاتی نخواهد بود که برای مقاصد علمی یا هر مصلحت عقلایی دیگر تهیه یا تولید یا نگهداری یا عرصه یا توزیه یا منتشر یا معامله می گردد.
5 – هتک حیثیت و نشر اکاذیب
براساس ماده 16 – چنان چه از طریق سامانه های رایانه ای یا مخابراتی، ویدئو یا صدا یا عکس دیگری را تغییر دهد یا دستکاری کند و آن را انتشار یا با علم به تغییر یا تخریف انتشار کند، به روشی که عرفا سبب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز الی 2 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
تبصره ـ
در صورتی تحریف یا تغییر به شکل مبتذل باشد، ارتکاب به حداکثر هر دو مجازات مشخص محکوم خواهد شد.
براساس ماده 17 – چنان چه فردی از طریق سامامه های مخابراتی صدا یا عکس یا ویدئو خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی انتشار کنید یا در دسترسی دیگران قرار دهد، به روشی که منجر به زیان یا عرفا سبب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز الی 2 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
براساس ماده 18 – چنان چه فردی به قصد خسارت به غیر یا ترغیب اذهان عمومی یا مقامات رسمی توسط سامانه رایانه ای یا مخابراتی دروغی را انتشار کند یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت، راسا یا به عنوان نقل قول، به فرد حقیقی یا حقوقی به صورت صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از این که از طریق یاد شده به روشی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، اضافه بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از 91 روز الی 2 سال سا جزای نقدی از 5 میلیون ریال الی 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
| مقاله پیشنهادی: جرم جعل و تزویر چیست و چه پیامدهایی دربر دارد؟ |
6 – مسؤولیت کیفری اشخاص
براساس ماده 19 – در صورتی که جرائم رایانه ای به اسم فرد حقوقی و در جهت منافع آن انجام شود، فرد حقوقی دارای تعهد کیفری خواهد بود.
الف – هر وقت مدیر فرد حقوقی ارتکاب به جرم رایانه ای شود.
ب – هر وقت مدیر فرد حقوقی دستور مرتکب جرم رایانه ای را صادر کند و جرم رخ دهد.
ج – هر وقت یکی از کارمندان فرد حقوقی با اطلاع مدیر یا در اثر عدم بررسی وی مرتکب جرم رایانه ای شود.
د – هر وقت تمام یا قسمتی از فعالیت فرد حقوقی به ارتکاب جرم رایانه ای اختصاص یافته باشد.
تبصره 1 – منظور از مدیر فردی است که اختیار نمایندگی یا تصیم گیری یا بررسی بر فرد قوقی را دارد.
تبصره 2 – مسئوولیت کیفری فرد حقوقی مانع مجازات مرتکب نخواهد بود و در صورت نبود شرایط صدر ماده و عدم انتساب جرم به فرد خصوصی تنها فرد حقوقی مسئول خواهد بود.
در صورت هر گونه سوال در رابطه با جرایم رایانه ای می توانید از طریق موسسه حقوقی نوین وکیل سوالات خود را مطرح کنید. شما کاربران عزیز می توانید برای دریافت مشاوره حقوقی از طریق نوین وکیل اقدام نمایید.
