طلاق صوری چیست؟
طلاق تمام کننده پیوند زناشویی است و پس از آن زن و شوهر دیگر زوج به شمار نمیآیند. اما گاهی افراد بنا بر دلایلی به طلاق صوری روی میآوردند که در ادامه درباره آن توضیح خواهیم داد.
آنچه در طلاق صوری اتفاق میافتد این است که خاصیت اصلی طلاق یعنی جداکنندگی در آن وجود ندارد. در این حالت زوجین به زندگی مشترک میپردازند و به معنای دقیق کلمه قصد جدایی از یکدیگر را ندارند. دو طرف در قالب نکاح موقت یا نکاح دائم بدون ثبت مجدد دوباره به عقد هم در میآیند تا بتوانند با هم زندگی کنند.
همچنین مطالعه نمایید: طلاق یکطرفه از طرف مرد
تفاوت طلاق صوری و طلاق توافقی
طلاق صوری را نباید با طلاق توافقی اشتباه گرفت. عدهای از افراد به دلیل شباهت بسیار این دو واژه آن را به جای هم به کار میبرند. در طلاق توافقی، دو طرف بر سر شرایط طلاق به صورت مسالمتآمیز توافق میکنند تا از هم جدا شوند. در این جا زوجین واقعا قصد دارند که به ازدواج خود خاتمه بدهند. این در حالی است که طلاق صوری بنا به مصلحتی که در ادامه علل آن ذکر خواهد شد اتفاق میافتد. پس از مدتی هم دو طرف مجدداً با یکدیگر زندگی خواهند کرد.
معامله صوری
برای شناخت طلاق صوری باید بدانیم قانونگذار نسبت به صوری بودن کلی معاملات چه دیدگاهی دارد. واژه صوری در فرهنگ معین به معنای ظاهری است. در اصطلاح حقوقی به عملی گفته میشود که قصد واقعی بر انجام آن وجود ندارد. در معاملههای صوری افراد قصد انجام عمل مورد نظر را ندارند و برای ظاهر سازی قانونی این کار را انجام میدهند.
معامله صوری در قانون مدنی
ماده 218 قانون مدنی اشاره میکند که: هر وقت معلوم شود معامله با قصد فرار از دین به طور صوری انجام شده آن معامله باطل است. در این ماده شرایط صوری بودن معامله هم بیان شده است. در هر صورت از نظر قانونی معامله صوری باطل است.
علل طلاق صوری
با توجه به اینکه در این حالت افراد در واقع از هم جدا نمیشوند، زوجین باید منفعتی از این عمل به دست بیاورند. در ادامه مهمترین علل آن را بررسی خواهیم کرد.
دریافت مستمری
دریافت مستمری یکی از علل مهم طلاق صوری است. بند (۳) ماده ۴۸ قانون حمایت خانواده به دریافت مستمری بازماندگان اناثی که فاقد شغل یا شوهر میباشند اشاره نموده است. پس از تصویب این قانون و افزایش مشکلات اقتصادی و تورم در جامعه، شاهد افزایش طلاقهای صوری برای برخورداری از مستمری بازماندگان دختر هستیم.
افزایش خیره کننده آمار برای متقاضیان ذیربط منجر به افزایش هزینههای صندوقهای بازنشستگی گردیده است. در سالهای اخیر تلاشهای زیادی برای جلوگیری از این امر صورت گرفتهاست. با این حال به دلیل به ثبت نرسیدن ازدواج مجدد پس از طلاق صوری شناسایی دقیق آن بسیار دشوار است. سازمان تامین اجتماعی میبایست از ظرفیتها وامکانات قانونی خود در جلوگیری از گسترش این مسئله مشکل آفرین استفاده کند.
خروج از کشور
خروج از کشور دلیل دیگری میتواند باشد که افراد به طلاق صوری روی میآورند که البته به اندازه علتهای قبلی چندان شایع نیست. در این حالت زوج با رضایت ساده در دفتر اسناد رسمی میتواند رضایت خود را نسبت به خروج زوجه از کشور اعلام کند.
معافیت سربازی
معافیت سربازی فرزندان یکی علل بسیار شایعی است که زوجین به طلاق صوری روی میآوردند. طبق قانون کفالت مادر بیسرپرست از موارد معافیت سربازی است. این مسئله در چند سال گذشته توجه بسیاری از خانوادهها را به خود جلب کرده است.
از یک طرف فرزندان ذکور مشمول سربازی برای خروج از کشور، استخدام رسمی، دریافت وام و بیمه (و غیره) به کارت پایان خدمت نیاز دارند. از طرف دیگر هم هزینه خرید سربازی یا خیلی زیاد است و یا مانند سالهای اخیر از لحاظ قانونی أصلا امکان پذیر نیست. به همین خاطر بسیاری از خانواده ها به دنبال این هستند که از این طریق معافیت سربازی فرزندان خود را دریافت کنند.
پس به طور خلاصه بر اساس مقررات نظام وظیفه، اگر فرزند پسر شرایط زیر را داشته باشد؛ میتواند معاف شود:
- به سن اعزام برای خدمت رسیده باشد.
- تک فرزند باشد .
- پدر و مادر او از هم جدا شده باشند.
- کفالت مادر بیسرپرست بر عهده او باشد.
البته بعد از اصلاح قانون سربازی، شرایط کفالت مادر بیسرپرست بسیار دشوار شده و به سختی میتوان برای معافیت سربازی از این روش استفاده کرد.
همان طور که بیان شد، این مسئله میتواند علل مختلفی داشته باشد. باید این نکته را در نظر گرفت که ضعف قانون، عدم رسیدگی و پیگیری میتواند به ادامه همین روند کمک کند و مشکلات بسیاری را برای خانوادهها و به خصوص فرزندان ایجاد نماید.
چه مواردی شامل طلاق صوری نمیشود؟
فلسفه این طلاق این است که دو طرف واقعا قصد ندارند از هم جدا شوند؛ در غیر این صورت طلاق صوری نخواهد بود. اگر قبل از طلاق، طرفین توافق کنند که مجددا رابطه زوجیت خود را تحت قالبهای موجود ادامه نمیدهند، شامل طلاق صوری نمیشوند.
مجازات طلاق صوری
هرچند این عمل غیر قانونی است اما مجازات خاصی برای آن تعیین نشده است. معمولا برای چنین مواردی به ماده 49 قانون حمایت خانواده استناد میشود که عبارت است از: چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام کند یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری کند یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن این که میبایست طلاق را ثبت نماید، به جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد شد.