منع اشتغال زن
اکثر بانوان بعد از ازدواج، محدودیت هایی برای آن ها ایجاد می شود. به دلیل وظایفی که به عنوان یک زن در خانواده و در منزل دارند، مانعی می شود که به راحتی و آزادانه نتوانند همانند زنان مجرد، مشغول در شغل شرعی و دلخواه خود شوند. مرد به موجب قانون مدنی رئیس خانواده می باشد. چنان چه به مصلحت زندگی مشترک خود بداند با توسل به قانون می تواند از اشتغال زوجه ممانعت نماید. اشتغال زنان در حقوق اصل بر این است که اشتغال زوجه اشکالی ندارد. اما اشتغال زنان در قانون مدنی در دو مورد زوج می تواند زوجه را از اشتغال منع نماید.
| همچنین بخوانید: تمکین چیست و شامل چه مواردی می شود؟ |
شغل منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات زوجین
ماده 1117 قانون مدنی – شوهر می تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند. معیار خاص و تعیین شدهای جهت این که بتوان شغلی که منافی مصالح خانواده یا حیثیت زوجین باشد وجود ندارد. لذا براساس زمان، مکان و وضعیت خانواده متفاوت بوده و تشخیص آن توسط دادگاه خانواده براساس رجوع به عرف می باشد. در قانون حمایت خانواده مصوب 1346 با توجه به اختلافی که بین حقوق دانان وجود داشت که آیا زوج قبل از حکم منع اشتغال زوجه دادگاه می تواند همسر خود را از شغلی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات زوجین باشد منع نماید.
ظاهراً چنین اختیاری را برای زوج قائل بودند. در صورتی که زوجه هم این اهمیت را می دادند تا در دادگاه مراجعه نموده و اثبات نماید که شغل و حرفه او منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت آن ها نمی باشد. اما با تصویب قانون حمایت خانواده، حمایت قانون از بانوان بیشتر شد و فقط با تایید دادگاه، شوهر مجوز منع اشتغال زن را داشت.
برابری زن و مرد در ماده 18 قانون حمایت خانواده 1353
ماده 18 قانون حمایت خانواده مصوب 1355 – شوهر می تواند با تایید دادگاه، زن خود را از اشتغال به هر شغلی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود با زن باشد منع کند. زن نیز می تواند از دادگاه چنین تقاضایی را نماید. دادگاه در صورتی که اختلالی در امر معیشت خانواده ایجاد نشود مرد را از اشتغال به شغل مذکور منع می کند. این ماده هم اشتغال زن و هم اشتغال مرد را لحاظ نموده است. بند دوم و سوم بیانگر حمایت بیشتر قانون از حقوق زن و برابری زوجین می باشد زیرا به زوجه این اجازه را می دهد که چنان چه اشتغال زوج، منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا شوهر باشد ممنوعیت به آن شغل را از دادگاه درخواست نماید. اما این ممانعت امکان دارد باعث مختل نمودن معیشت خانواده شود. برهمین اساس در بند سوم ماده مذکور به دادگاه اختیار داده است.
چنان چه خللی در معیشت خانواده به وجود می آید از صدور حکم منع اشتغال خودداری نماید. این بند، فرقی است که قانون گذار بین زوجین قائل شده است. البته با توجه به این که ریاست خانواده همچنان زوج می باشد و وظیفه ایشان تامین مخارج زندگی است. با توجه به آداب و سنت های جامعه، کمتر رخ می دهد که زنی چنین درخواستی از دادگاه بنماید. در هر صورت چنان چه ذات شغلی نامشروع بوده باشد مانند قاچاق، بی هیچ قید و شرطی می توان از آن شغل طبق ماده 18 قانون حمایت خانواده مصوب 1353 ممانعت کرد.
شغل منافی مصالح خانواده
همان طور که در پیش تر بیان شد تشخیص این که اشتغال زوجه و زوج، منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت همسر است یا خیر، بر عهده دادگاه بوده که باید در خصوص این مسئله به عرف رجوع نماید. چنان چه اشتغال زن باعث شود تا ایشان را از تربیت فرزندان دور کرده باشد و اداره امور زندگی مشترک از دست خارج شده باشد، می توان گفت که این شغل منافی مصالح خانوادگی است. البته قانون گذار ساعت کار بانوان را کم نموده و یا ساعت شیردهی به نوزاد را مشخص کرده است. همچنین مرخصی زایمان، تا اشتغالشان لطمه ای به زندگی و خانواده آن ها وارد نکند.
شغل منافی حیثیات زن و مرد
مثلاً زنی در محل کارش مشروب مصرف می کند یا مردی استاد دانشگاه می باشد یا تاجر معتبر و همسر ایشان بلیت فروش سینما یا دست فروشی انجام می دهد. در این گونه موارد شغل زن با حیثیت همسر سازگار نیست و دادگاه باید به تقاضای مرد، زن را از اشتغال منع کند.
ﺣﻖ اﺷﺘﻐﺎل زنان در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ
اصلی ترین قانون اساسی که تاکید و تائید حق اشتغال زنان را دارد می توان به اصول زیر اشاره کرد:
اصل 28 قانون اساسی با بیان هر کس حکم عامی را شرح دهد و بین مرد و زن تفاوت قائل نشده است. دولت را مکلف می کند زمینه اشتغال را برای تمام افراد با شرایط مساوی ایجاد کند.
بند دوم و چهارم اصل 43: با بیان این که تمام مردان و زنان حق اشتغال دارند، اشاره شده است.
اصل 21: با بیان حقوق زن در تمام جهت ها عام است و حاوی مصادیق متعددی است و یکی از مصادیق آن می توان به حق اشتغال زن اشاره کرد.
| همچنین بخوانید: ازدواج و نکاح دائم |
براساس اصل 21 قانون اساسی. دولت مکلف است حقوق زن را در همه جهات با رعایت موازین اسلامی ضمانت کند و امور خاصی را برای اشتغال زن ضمانت کند.
این امور عبارتند از:
ایجاد زمینه های مناسب برای رشد شخصیت زن و احیای قوق مادی و معنوی او.
دولت مکلف است که از همه حقوق مادی و معنوی زن محافظت کند. کلمه حقوق، عام (همگانی) است. بنابراین کلیه حقوق زن را شامل می شود حال اعم از حق اشتغال، حق تحصیل و غیره.
براساس ماده 1117 اشتغال زنان در قانون مدنی:
همسر میتواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافع مصالح خانوادگی یا حیثیت خودیا زن باشد ممانعت کند.
طبق این ماده زن بدون شک حق اشتغال دارد و براساس آن زن می تواند کار کند و مرد حق مانع از اشتغال زن را ندارد. ولی در شرایط خاصی، حق مخالفت دارد و می تواند همسرش را از کار کردن منع کند. ولی از نظر مفهوم متوجه شدهایم که کارکردن زن هیچ گونه ایرادی ندارد و این حق برای او محفوظ است.
اصل 28 قانون اساسی:
اشتغال زن در قانون اساسی، هر فردی این این حق را دارد که شغلی که به آن علاقه دارد و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست را انتخاب کند.
اشتغال زنان در دیدگاه رهبری
از نظر رهبر معظم انقلاب اشتغال زنان، دارای جایگاه بسیار مهمی است. چنان چه زنان تمایلی به کار کردن دارند، اشکالی ندارد. زن موظف به کار کردن در بیرون نیست، چنان چه خود تمایلی به اشتغال داشته باشد. از نظر اسلام زنان حق اشتغال را دارا می باشند. البته تا جایی که با شغل اساسی او که اصلی ترین شغل اوست، یعنی تربیت فرزند و حفظ کانون خانواده تداخلی نداشته باشد.
بررسی اشتغال زنان سرپرست خانوار
اشتغال زنان در کشور ما نسبت به دیگر کشورهای توسعه یافته حاوی فرصت های شغلی کمتری هستند. همچنین در بخش های خصوصی با دستمزد پایین مشغول هستند. اشتغال زنان سرپرست خانوار به دلیل فوت همسر، طلاق، از کار افتادگی همسر و غیره است. براساس نتایج زنان سرپرست خانوار از 4/8 درصد در سال 1375 به 7/12 درصد در سال 95 رسیده است.
شرایط منع اشتغال زوجه توسط زوج
چنان چه در زمان عقد زوج موافق اشتغال زوجه باشد، بنابراین نمی تواند در زمان رابطه زوجیت براساس ماده 1117 قانون مدنی، مانع اشتغال همسر خود شود. ولی اگر پس از ازدواج و ایجاد رابطه زوجیت زوج در کار و حرفه خود پیشرفت فوق العاده ای در مقایسه با وضعیت اولیه خود در زمان ازدوج کند. یا اشتغال یا شغل و مقامی پیدا کند در زمان رابطه زوجیت در آن اشتغال نداشته باشد، و البته مهم تر از آن کار و حرفه خان با کار حرفه مرد به نوعی در تضاد باشد موضوع قابل پیگیری خواهد بود.
| همچنین بخوانید: حق حبس و سوالات مرتبط |
دادخواست منع اشتغال به کار زوجه
تشخیص مسئله منع اشتغال زوجه به منافع و مصلحت خانواده، مرد یا زن بستگی دارد. ممکن است در بین خانواده هر کدام منافع اشان متفاوت باشد. بنابراین این امکان وجود دارد که شغلی که برای یک خانواده یا یک همسر، مخالف شئون تلفی می شود، برای خانواده یا همسر دیگر این گونه نباشد. در نتیجه تشخیص این مسئله بر عهده قاضی می باشد. زوج نمی تواند شخصا به محل کار همسر خود مراجعه و منع اشتغال او را بخواهد. بلکه باید توسط دادگاه، دادخواست منع اشتغال به کار زوجه را تحویل و بعد از گرفتن حکم، آن را به محل کار زوجه برده و به صورت قانونی وی را از کار کردن منع کند.
در چه شرایطی دادگاه حکم منع اشتغال زن را صادر می کند؟
ابتدا این نکته را در نظر بگیرید که زمانی دادگاه طبق شرایط، حکم منع اشتغال زن را صادر می کند، این حکم اشتغال زن تنها در رابطه با همان شغل است. بنابراین زن می تواند در رابطه با مشاغل دیگر شروع به فعالیت کند. چنان چه مردی از شغل زوجه شکایت کند و دلایل محکمه پسندی داشته باشد به صورتی که در دادگاه مورد قبول واقع شود حکم منع به اشتغال زن داده می شود. در نتیجه حکم تنها در مورد همان شغل قابل اجرا می باشد. در مرحله بعدی به بررسی فاکتورهای پرداخت که تعیین کننده منافی بودن شغل زن با مصلحت خانواده یا حیثیت طرفین است. براین اساس حتی با وجود حق اشتغال زن در عقدنامه چنان چه مرد به دلایل ذکر شده، از اشتغال همسر خود شکایت کند، دادگاه براساس موارد زیر شغل زن را در جهات مخالف بودن آن با مصالح زندگی رسیدگی می کند.
شرایط زندگی زوجین
موقعیت اجتماعی زن و شوهر
سطح اجتماعی، مالی و فرهنگی خانواده
موقعیت مذهبی و اقتصادی طرفین
سابقه کاری، محیط زندگی و خانوادگی گذشته هر دو طرف
جایگاه زن و شوهر در میان خانواده و نزدیکان
براساس موارد بالا و بررسی تمام جهات، در نهایت دادگاه رای خود را در مورد اشتغال زن اعلام می کند.
نکته مهم دیگر در مورد حق اشتغال زن در عقدنامه آن است که اگر زن قبل از ازدواج، شاغل باشد و شغل او در عقدنامه قید شود، مرد دیگر حق منع اشتغال زن را ندارد. چرا که با آگاهی از کار زوجه با او ازدواج کرده است.
تاثیر اشتغال زنان در خانواده
اشتغال زنان در محیط خارج از منزل امری جدید نیست. زنان همیشه در طول تاریخ شانه به شانه مردان کار کرده اند. این موضوع و تاثیرات آن بر محیط خانواده و اجتماع آن مخفی نبوده است. حضور زنان در اجتماع آثار مثبت و منفی برای خانواده به همراه داشته است. به طور کلی اشتغال زن نمی تواند تهدیدی برای خانواده محسوب شود. بلکه براساس نوع شغل زن، میزان درآمد ان، رضایت مندی زن از شغل، دائم و یا موقت بودن آن تاثیرات متفاوتی خواهد داشت. براساس پژوهش های صورت گرفته میزان توسعه بازار کار زنان دارای تاثیری منفی بر نرخ طلاق است. بنابراین در استان هایی که بازار زنان توسعه یافته تر است، نرخ طلاق نیز کمتر است.
اشتغال زنان باردار
به صورت کلی توصیه می شود زنان شاغل قبل از اقدام به بارداری شرایط بدنی خود را براساس کاری که انجام می دهند در نظر بگیرند. بنابراین می توانند کار خود را برای مدت زمان موقت تغییر دهند. چنان چه در محیط های کاری دارای مواد سمی و فلزات سنگین و خطرناک مانند جیوه، سرب و حلال های صنعتی قرار می گیرید باید در این رابطه تجدید نظر کرده و شرایط را برای کارفرمای خود در میان بگذارید.
اشتغال زنان بدون اجازه همسر
قبل از ازدواج دختران می توانند آزادانه مشغول به فعالیت در هر شغلی براساس تمایل خود شوند. بنابراین بعد از ازدواج اشتغال زنان بدون اجازه شوهر ممکن است دردسرهایی به همراه داشته باشد. زنان بعد از ازدواج برای اشتغال، سفرهای خارج کشور نیاز به رضایت همسر خود را دارند. دختران میتوانند در زمان عقد حقوق و شرایط خود را در عقدنامه قید کنند تا در زمان لازم از آنها استفاده کنند. ولی کلیه این موارد هم نیاز به موافقت همسر دارد و در برخی موارد دختران حاضرند از مواضع و حقوق خود چشمپوشی کنند.
در صورت نیاز به خدمات حقوقی می توانید با کارشناسان ما در موسسه حقوقی نوین وکیل تماس بگیرید. کارشناسان ما در نوین وکیل آماده پاسخگویی به سوالات شما کاربران عزیز هستند.
