تمکین چیست و شرایط و قوانین مربوط به آن

تمکین

 تمکین چیست؟ در لغت نامه دهخدا به معنی دست دادن و توانا نمودن و در فرهنگ لغت دکتر معین، فرمان بردن نیز می باشد.

تمکین در اجتماع امروزی این است که زن، خواسته های شرعی و جنسی شوهرش را برآورده سازد. اما در کتب حقوقی واژه تمکین دو معنی دیگر نیز دارد. تمکین عام یعنی پذیرفتن همسر خود به عنوان رئیس خانواده و احترام به اراده ایشان در تربیت فرزند و اداره امور مالی خانواده. و تمکین خاص یعنی پاسخگو بودن به درخواست های شرعی شوهر و برقرار نمودن رابطه جنسی با ایشان.

تمکین برای هر دو جنس (زن و مرد) صادق است. یعنی مرد هم باید در مورد خواسته های شرعی و قانونی همسرش تمکین کند. اما ظهورش در مورد زن است آن هم به دلیل ریاست مرد در خانواده و اطاعت زن از مرد خانواده.

 تمکین عام چیست ؟

ماده 1105 قانون مدنی – در روابط زوجین ریاست خانواده از خصائص شوهر است.

تمکین عام: تمکین عام به معنی انجام وظایف زن در ایام زوجیت نسبت به شوهر و فرزندان و مراعات نمودن بهداشت و زیبایی خود می باشد.

همچنین بخوانید: سوالات متداول نفقه

طبق ماده 1108 قانون مدنی – (هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود). هر نوع رفتار و کردار زوجه در زندگی زناشویی باید طبق عرف جامعه بوده و به معنی اطاعت نمودن از دستورات شرعی زوج باشد. انجام این امور در زندگی به معنی تمکین عام می باشد. طبق قسمت آخر ماده فوق الذکر، این رفتار باعث محقق شدن نفقه نسبت به زن می شود.

لازم به ذکر است که عدم تمکین زوجه فقط موجب می شود که نفقه به ایشان تعلق نگیرد. البته تاثیری بر مهریه ایشان ندارد و با وجود عدم تمکین زوجه می تواند دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه تقدیم نماید و ایشان را محکوم به پرداخت مهریه نماید.

 تمکین خاص چیست؟

تمکین خاص: تمکین خاص به معنی رضایت و اجازه دادن زوجه به همسر خود برای انجام رابطه زناشویی و نزدیکی کردن است.

طبق ماده 1085 قانون مدنی – زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظائفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند. البته مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع ‌مسقط حق نفقه نخواهد بود.

زن می تواند تمکین خاص را انجام ندهد تا مهریه به او داده شود. یعنی براساس قانون می تواند از وظایفی که در قبال همسر خود دارد امتناع ورزد و از حق حبس خود استفاده نماید. این امر برخلاف عدم تمکین عام، باعث از بین رفتن نفقه نمی شود. البته برخی افراد به این عمل، تمکین مهریه می گویند که واژه نادرستی می باشد.  این ماده یکی از استثنائات تمکین است.

البته استثنائات دیگری هم وجود دارد که به آن می پردازیم.

استثنائات تمکین چیست

1 . موانع شرعی: زن می تواند چنان چه موانع شرعی مانند حیض، نفاس، روزه و احرام دارد از تمکین خاص خودداری نماید. براساس ماده 1108 قانون مدنی.

2 . حق انتخاب منزل: طبق ماده 1114 قانون مدنی (زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید، مگر آن که اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد). چنان‌چه حق انتخاب مسکن به زن داده شده باشد می‌تواند در منزلی که انتخاب شوهر است نیاید و تمکین نکند.

3 . حق حبس: اگر خانمی دوشیزه و عقد نکاح صورت گرفته و رابطه جنسی هم نداشته باشد طبق ماده 1085 قانون مدنی می تواند از حق حبس استفاده کند. بنابراین به شوهر خود بیان دارد تا مهریه ام را پرداخت نکنی تمکین نمی کنم و این یک امتیاز برای زن است.

همچنین بخوانید: شرایط دریافت اجرت المثل ایام زوجیت

4 . ترس از آسیب دیدن بدنی، مالی و شرافتی: به استناد از ماده 1115 قانون مدنی (اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی و یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن علیحده اختیار کند.‌ در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد. مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر‌عهده شوهر خواهد بود.) چنان چه زن بیم این را داشته باشد که توسط شوهر خود آسیب ببیند یا اموالش در خطر باشد یا شرافت و حیثیتش در معرض خطر باشد از تمکین  شوهرخودداری نماید.  تا زمانی که زن در مسکن علیحده (به تنهایی) زندگی می کند مرد موظف به پرداخت نفقه می باشد.

نکته:

 اگر مرد بخواهد با زن زندگی کند باید ضامن بگذارد. تا زمانی که زن احتمال بدهد که مرد دست از کارهای زشت خود نکشیده ضامن همچنان به وقت خود باقی است. تعیین مسکن علیحده طبق ماده 1116 قانون مدنی بر عهده دادگاه می باشد. البته اگر منزلی که مرد انتخاب نموده در شان زن و خانواده او نباشد و عرف آن را نپسندد. مثلاً زندگی کردن با زن دیگر شوهر (هوو) در یک خانه می تواند از رفتن به آن منزل خودداری و تمکین نکند.

5 . مبتلا شدن شوهر به بیماری های مقاربتی: مستفاد از ماده 1127 قانون مدنی(هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع نماید و امتناع به علت ‌مزبور مانع حق نفقه نخواهد بود.) زمانی که شوهر به بیماری های خطرناک مقاربتی مبتلا می شود زن حق دارد تمکین خاص نکند.

6 . عدم مهیا نمودن منزل: چنان چه مرد، منزل و امکانات مناسب یک زندگی مشترک را مهیا نکرده باشد زن می تواند از تمکین شوهر خودداری نماید.

نکته: در تمام این استثنائات نفقه به زن تعلق می گیرد.

ضمانت اجرای عدم تمکین زن از شوهر چیست؟

1 .  عدم پرداخت نفقه: براساس ماده 1108 قانون مدنی چنان چه زن بدون عذر موجه که در بخش استثنائات تمکین ذکر و بررسی شد، از شوهر خود تمکین نکند نفقه به او تعلق نمی گیرد.

2 . عدم پرداخت نفقه در ایام عده: طبق ماده 1109 قانون مدنی اگر طلاق زن در حالت نشوز (عدم تمکین زوجه) صورت گیرد آن زن در ایام عده مستحق نفقه نمی باشد

3 . اجازه ازدواج مجدد به مرد: چنان چه زن از شوهر خود تمکین نکند به استناد بند 7 ماده 16 قانون حمایت خانواده مصوب مورخه 1353/11/15 به مرد اجازه ازدواج مجدد داده خواهد شد.

تمکین به شرط مهریه

در صورت عدم تمکین زوجه،  زوج می تواند دادخواست عدم تمکین را در دادگاه طرح کند. صدور حکم تمکین نشان از عدم تمکین زوجه از زمان دادخواست بوده است. بنابراین از آن زمان نفقه به زن تعلق نمی گیرد. در نتیجه مهریه همواره به زوجه تعلق می گیرد.

در صورتی که رای تمکین به نفع مرد صادر شود حق طلاق با مرد است؟

مردان روش های خاصی برای ثابت کردن عدم تمکین زوجه خود دارند. به عنوان مثال چنان چه زوج صدا یا تصویر ضبط شده از همسر خود داشته باشد که همسر عنوان کرده حاضر به تمکین از زوج نیست، دادگاه پس از رسیدگی و اطمینان از واقعی بودن این مدرک، حکم به الزام زن به تمکین می دهد. در صورتی که مرد بخواهد در صورت عدم تمکین همسر خود را طلاق دهد بایستی مهریه او را پرداخت نماید. ولی در رابطه با دیگر حقوق مانند نفقه، نصف اموال مرد، اجرت المثل ایام زوجیت به زن تعلق نمی گیرد.

چطور می شود ثابت کرد که الزام به تمکین زوجه صوری است؟

در صورت اعلام آمادگی زوجه برای تمکین اصل بر واقعی بودن تمکین است. در غیر این صورت باید خلاف آن اثبات شود. البته با توجه به شرایط زندگی مشترک امکان اثبات تمکین صوری وجود ندارد.

نشوز چیست؟ ناشزه کیست؟ شقاق چیست؟

نشوز در لغت نامه دهخدا به معنی سرکشی و عصیان کردن زن نسبت به شوهر و به خشم آوردن شوی را معنی نموده است. در لغت نامه دکتر معین به معنی ناسازگاری کردن زن با شوهر است.

معنای نشوز در اصطلاح حقوقی، نافرمانی و عدم انجام وظایف زناشویی زوجین نسبت به یکدیگر است. متاسفانه در جامعه امروزی نشوز را فقط مختص زن می دانند. در صورتی که در فقه اسلامی چنان چه مرد هم از وظایف و تکالیف خود نسبت به همسرش سر باز زند نیز نشوز نامیده می شود.

زنی که در برابر شوهر خود سرکش بوده و از دستورات همسرش نافرمانی می کند و وظایف زناشویی را در مقابل او انجام نمی دهد، ناشزه می نامند. هر زمان نافرمانی و عدم وظیفه شناسی و عدم انجام تکالیف زناشویی از هر دو طرف (یعنی زن و مرد) باشد نیز شقاق گویند.

اگر زوجه تمکین شوهر را انجام ندهد و همچنان ناشزه باشد، زوج می تواند علیه زوجه طرح دعوی نموده و دادخواست الزام زن به تمکین شوهر را بدهد.

مراجع قضایی خانواده نیز حکم بر عدم تمکین همسر صادر می نمایند. اما وادار نمودن عملی و فیزیکی زوجه به تمکین همسر در مقام اجرای رای دادگاه هم با شخصیت زوج و حقوق مرتبط با شخصیت ایشان مخالفت دارد و هم غیر عملی و بیهوده است.

نشوز مرد و یا عدم اجرای تکالیف زناشویی از جانب ایشان نیز دارای ضمانت اجرای حقوقی می باشد. زوجه این حق را دارد که دادخواست الزام زوج را به دادگاه تقدیم نماید. لازم به ذکر است که نشوز مرد سوء معاشرت می باشد و اگر نمونه هایی از عسر و حرج باشد زوجه می تواند دادخواست طلاق نیز بدهد.

مدارک لازم برای دادخواست الزام به تمکین

 

1. اصل و فتوکپی شناسنامه و کارت ملی
2. اصل سند مالکیت یا اجاره نامه خانه ای که در آن سکونت دارد که باید به نام زوج باشد.
3. اظهارنامه ای که در خصوص دعوت از زوجه به برگشتن و تمکین نمودن باشد.
4. استشهادیه شهود دال بر ترک منزل مشترک توسط زوجه.
5. اصل عقدنامه یا رونوشت

همچنین بخوانید: تدلیس در ازدواج چیست

رای غیابی تمکین

 اکثر زوجین این سوال برایشان پیش می آید زمانی که رای غیابی عدم تمکین صادر شد چه باید کنند. هر یک از طرفین راه و روش قانونی خودشان را دارند که در ذیل توضیح داده خواهد شد.

رای غیابی تمکین: زوجه (زن) باید ظرف 20 روز نسبت به حکم عدم تمکین صادر شده اعتراض نماید که به این عمل حقوقی نیز واخواهی می گویند که در بخش واخواهی توضیح داده خواهد شد. چنانچه در مهلت فوق الذکر اقدام نماید باید به شعبه صادرکننده رای مراجعه نموده و در همان شعبه به دادخواست ایشان رسیدگی می شود ولی لازم به ذکر است که دادخواست خود را باید در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نماید و هزینه دادرسی را نیز پرداخت کند.

رای غیابی تمکین: زوج (مرد) باید به مدت 20 روز برای واخواهی و 20 روز هم برای تجدیدنظر صبر نماید تا حکم عدم تمکین قطعی شود و تا زمانی که مهلت های قانونی فوق الذکر به پایان نرسد، حکم عدم تمکین قطعی نمی شود. پس از آن می تواند از مراجع قضایی درخواست صدور مجوز جهت ازدواج مجدد نماید.

تمکین در دوران عقد (تمکین خاص در دوران عقد)

در دوران عقد، زوج باید نفقه همسر خود را بپردازد و به این دلیل که چون زوجه در خانه پدرش زندگی می کند، نمی تواند از زیر پرداخت نفقه شانه خالی کند و همانطور که در بخش استثنائات توضیح داده شد چنانچه زوجه باکره باشد و از حق حبس خود استفاده نماید، زوج موظف به پرداخت کامل مهریه می باشد و تا زمانی که مهریه را کامل نپردازد نمی تواند دادخواست الزام به تمکین به دادگاه بدهد. اما اگر زوجه فقط یک بار تمکین خاص نماید حق حبس، دیگر از بین خواهد رفت. در آن صورت است که زوج می تواند دادخواست الزام به تمکین را تقدیم دادگاه نماید.

دادگاه صالح رسیدگی به دادخواست الزام به تمکین شوهر

طبق بند 8 ماده 4 قانون حمایت خانواده، رسیدگی به دعوی تمکین و نشوز در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد. پس چنان چه زوج بخواهد دادخواست الزام به تمکین بدهد باید آن را تقدیم دادگاه خانواده نماید.

 اما شاید سوال پیش آید کدام دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به چنین دعوایی را دارد. لازم است خاطر نشان کرد که دادگاه صالح جهت رسیدگی به دعوی الزام به تمکین، دادگاه خانواده محل اقامت زوجه (زن) می باشد. اما اکنون جهت ارائه دادخواست، باید زوج به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و در آن جا دادخواست الزام به تمکین را ثبت نماید.

موارد و دلایلی که باعث رد دادخواست الزام به تمکین می شود

دادخواست الزام به تمکین

1. استفاده نمودن زن از حق حبس
2. عدم پرداخت نفقه به زن
3. عدم تمکین زن به علت سوء رفتار و معاشرت، مورد ضرب و جرح قرار گرفتن توسط مرد با ارائه گزارش پلیس 110 و گواهی پزشکی قانونی.
4. زوج منزل و اثاثیه مورد نیاز یک زندگی مناسب را مهیا نکرده باشد.

می توان به موارد دیگر نیز اشاره نمود که در بخش استثنائات تمکین ذکر شده است.

لازم به ذکر است که موارد فوق باید در دادگاه نیز اثبات شود. چنان چه دادگاه حکم بر رد دعوی داد، زوج می تواند با برطرف نمودن موارد مذکور مجدداً دادخواست الزام به تمکین همسر را بدهد. اما تا زمانی که موارد فوق و یا موارد دیگر باعث رد دعوی شود، دادخواست الزام به تمکین کاری بیهوده از سوی زوج می باشد.

چنان چه در رابطه با الزام به تمکین زوجه سوالی یا نیاز به ارائه مشاوره حقوقی برای زوجین (زن و مرد) پیش آمد می توانند از طریق مشاوره تلفنی رایگان از کارشناسان متخصص خانواده و وکلای مجرب موسسه حقوقی عدالت تابان دادمهر (نوین وکیل) بهره مند شوند.

موسسه حقوقی نوین وکیل قصد دارد تا خانواده ایرانی را با حق و حقوق خود آشنا نماید تا بدین ترتیب پایه های کانون خانواده محکم تر شود.